Abd Ne Demek?
Abd nedir, ne anlama gelir? Abd kelimesinin sözlük anlamı nedir? Abd kelimesi Kur’an’da geçiyor mu? Abd kelimesinin kökeni, anlamı ve kullanılış tarzı.
Abd “hür veya köle olan insan, kul” anlamlarına gelir.
ABD NEDİR?
Sâmî menşeli olduğu için İbrânî ve diğer akraba dillerde de görülen abd, Arapça’da bazı mâna farklılıklarıyla birlikte rakīk, rakabe, kın, memlûk, vasîf, milk-i yemîn ve sadece “kadın köle” mânasına câriye, eme kelimeleriyle de ifade edilmiştir. Kelimenin kökünü teşkil eden ibâdet ve ubûdiyyet mefhumunda “kulluk” ve “itaat” mânası vardır. Kulluk ve itaat Allah’a yapılıyorsa abd “hür insan”, kula itaat ediliyorsa “köle” mânasına gelir.
ABD KELİMESİ KUR’AN’DA GEÇİYOR MU?
Kur’an’da, bütün müslümanlarca “insanların en faziletlisi” kabul edilen Hz. Muhammed için, ayrıca diğer peygamberler, cinler, hatta melekler için abd kelimesi kullanılmıştır. (bk. en-Nisâ 4/172; el-İsrâ 17/1)
“Köle” mânasında kullanılan abd için, “Mümin bir köle, hür bir müşrikten daha iyidir” denilmekte, câriye için de aynı ifade kullanılmaktadır. (bk. el-Bakara 2/221)
Abd ve ibâd, Kur’an’da ve hadiste bütün insanlar, hatta bazan diğer varlıklar (bk. el-A‘râf 7/194) için kullanılıyorsa da daha çok “mümin” mânasına gelmektedir. Özellikle izâfet yoluyla Allah’a nisbet edilen abd ve ibâd kelimeleri, “O’na iman eden, kendisinin de sevdiği kullar” anlamını taşımaktadır.
Abd ve ubûdiyyet (kul ve kulluk) mefhumları içinde teslimiyet ve itaatten başka şefkat, merhamet ve himaye mânaları da vardır. İnsan bütün samimiyeti ve tevazuu ile Allah’ın kulu olduğunu idrak edince Cenâb-ı Hak da kuluna merhamet eder ve onu himayesi altına alır. Hz. Peygamber “Allah’ın kulu” olduğunu iftiharla söyler ve bunu sık sık tekrarlardı. Gerek kendisi, gerek başkaları için dua ederken de ilâhî rahmete “senin kulun ...” niyazıyla tevessül ederdi. Özellikle kutsî hadislerde görüldüğü üzere Cenâb-ı Hakk’ın sevdiği insanlara hitabı da “abdî, ibâdî” (kulum, kullarım) tarzındadır.
Râgıb el-İsfahânî abdin Kur’an’daki kullanılış tarzını dörde ayırmıştır:
- Hukuk açısından abd.
- Yaratılması bakımından abd; bu “yaratma” sadece Allah’a nisbet edilebilir.
- Allah’a kulluk yapması açısından abd; hür olsun köle olsun, en şerefli insan.
- Dünyaya ve dünya servetine kul olan abd; hür de olsa köle de olsa, en kötü insan. Bu gruba Hz. Peygamber’in, “Altına, gümüşe ve lükse kul olan insan helâk olsun!” (Tirmizî, “Zühd”, 42; İbn Mâce, “Zühd”, 8) diye kınadığı kimseler girer.
Kur’ân-ı Kerîm’de göklerde ve yerde mevcut olan herkesin Allah’ın huzuruna abd olarak çıkacağı haber verilir. (bk. Meryem suresi, 93. ayet)
Kaynak: DİA