Adak adamanın şartları nelerdir? İslâmî hükümlere göre adağın geçerli olmasının şartları.

Adağın İslâmî hükümlere göre geçerli olabilmesi için şu şartların bulunması gerekir:

1) Adanan şeyin cinsinden bir farz veya vacibin bulunması gerekir. Bir kimse, “üç gün oruç tutayım”, “on rekât namaz kılayım” veya “bir kurban keseyim” diye adakta bulunsa bunları yerine getirmesi vacip olur. Çünkü bunların cinsinden farz veya vacip ibadetler vardır. Fakat, “hasta ziyaret edeyim” veya “mevlit okutayım” diye yapılacak adağın yerine getirilmesi gerekmez. Çünkü bunların cinsinden farz veya vacip yoktur.

2) Adayanın akıllı ve ergen olması gerekir. Küçüğün veya akıl hastasının yaptığı adağın yerine getirilmesi zorunlu değildir.

3) Adanan şeyin cinsinden olan farz veya vacip, başkasına bağlı olarak değil, kendi başına bir ibâdet olmalıdır. Meselâ, “iki rekat namaz kılayım” diye yapılan adak geçerli iken “abdest alayım” veya “tilâvet secdesinde bulunayım” diye yapılacak bir adak geçerli olmaz. Çünkü abdest ve tilâvet secdesi kendi başına bir ibadet amacıyla yapılmaz. Belki asıl ibadetlere birer vesiledir.

4) Adanan şey o anda veya gelecekte zaten yapılması gereken bir farz veya vacip olmamalıdır.

“Yarın sabah namazını kılayım” veya “vitir namazını kılayım” yahut zengin mukim kimsenin “bu yıl kurban bayramında kurban keseyim” diye yapacağı adaklar geçerli olmaz.

5) Adanan şey, temelde Allah’a ve Peygamber’ine isyan niteliğinde olmamalıdır. Meselâ, “şu işim olursa kendimi Allah yolunda kurban edeyim” diye yapılacak adak geçerli olmaz.

Ancak temelde meşru iken, başka bir sebepten ötürü yasaklanmış olan bir şeyi adamak geçerlidir. Meselâ; bir kimse Ramazan bayramının birinci gününde veya kurban bayramının dört gününde oruç tutmayı adasa bu geçerli olur. Ancak o günlerde oruç yasaklandığı için tutmayıp sonra kaza eder. Bununla birlikte o günlerde orucunu tutsa adağını yerine getirmiş olur.

“Şu işim olursa Allah için oğlumu kurban edeceğim” diye yapılan adak, Ebû Yûsuf ve İmam Şâfiî’ ye göre geçerli olmaz. Çünkü bu caiz olmayan bir adaktır. Ebû Hanife ve İmam Muhammed’e göre bu durumda bir koyun kurban edilmesi gerekir. Çünkü İbrahim (a.s), oğlu İsmail’in yerine böyle bir kurban ile emrolunmuştur.

6) Adanan şeyin yerine getirilmesi imkânsız olmamalıdır. Meselâ; “Allah için dünkü günü veya geçen falanca günü oruç tutayım” diye adak yapılsa bir şey gerekmez. Çünkü böyle bir ibadetin yerine getirilmesi imkânsızdır.

“Filân zatın geleceği gün oruç tutayım” diye yapılan adakta, bu zat gece gelse veya gündüz zevalden sonra gelse artık oruç tutma imkânı olmaz. Sabahtan oruca engel bir hal olmaksızın gelmişse zevalden önce niyet edilerek oruç tutmak mümkün olur.

7) Adanan şey bir malın sadaka olarak verilmesi ise, mal adayanın mülkünden fazla olmamalı veya başkasına ait bulunmamalıdır. Çünkü adağı yapan kimse ancak mal varlığı kadar bir tasaddukta bulunabilecektir. Diğer yandan başkasının malını tasaddukta bulunmayı adamak da geçerli değildir.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan