Anne-Babaya Bakmak Kime Düşer?
Ana-baba ve diğer hısımların geçim masrafları kime aittir? İslam’a göre anne-babaya bakma yükümlülüğü.
Ana baba yoksul düşer veya yaşlanıp çalışamaz olursa, ilgi ve bakım yükümlülüğü çocuklara aittir.
ANNE-BABAYA BAKMAK İLE İLGİLİ AYET VE HADİSLER
Kur’an’da şöyle buyurulur: “Rabbin ancak kendisine ibadet etmenizi, bir de ana babaya iyilikte bulunmanızı emretti.” [1] “Bana ve ana babana şükret.” [2] “Eğer ana baban, seni hakkında bir bilgin olmayan şeyi bana ortak koşman için zorlarlarsa, onlara itaat etme. Bununla birlikte bu dünyada onlarla iyi geçin.” [3]
Ashâb-ı kiramdan birisi, izinsiz olarak oğluna ait bir maldan almıştı. Oğlunun şikâyeti üzerine Allah’ın Elçisi şöyle buyurmuştur: “Sen ve malın babana aitsiniz.” [4] Ancak ana babanın çocuklarının malı üzerindeki bu hakkı, yoksul ve muhtaç duruma düşmeleriyle sınırlandırılmıştır. Çünkü miras âyetleri inince[5] ana babanın, ölen çocuklarının malları üzerindeki hakları belirlenmiş ve buna bir sınır getirilmiştir. Buna göre ana babanın, çocuklarından nafaka isteyebilmesi için yoksul olmaları gerekir. Aksi durumda geçim masrafları kendi mal ve gelirlerinden karşılanır. Yine nafaka yükümlüsü olacak çocuk ve torunun da bunu vermeye gücünün yetmesi gerekir. Güç yetme ya zengin olmakla veya çalışıp kazanma gücüne sahip olmakla gerçekleşir.
Ana baba sağlıklı olup, çalışmaya gücü yetse bile, yoksul durumda olunca çocuk ve torunlarından geçim desteği alabilir. Bu duruma göre ana baba ve eş dışındaki hısımlar zengin olur veya çalışmaya gücü yeterse kendilerine nafaka yardımı yapmak gerekmez.
Bir erkek yoksul da olsa, ana babasına ve eşine bakmakla yükümlüdür. Bunun dışındaki hısımların geçim masraflarını karşılaması, zengin olması veya çalışıp kazanma gücüne sahip bulunması durumunda gerekli olur. Ancak Mâlikîler’e göre yoksul olan çocuğun, çalışıp kazanma gücüne sahip olsa bile ana babasına nafaka vermesi gerekmez.
Hz. Câbir’in (r.a) naklettiği bir hadiste şöyle buyurulur: “Sizden biriniz yoksul düşerse, önce kendi ihtiyaçlarını karşılasın. Bundan artarsa aile fertlerinin ihtiyaçlarına sarfetsin, yine artarsa diğer hısımlarına harcasın.” [6]
Mâlikîler’de tercih edilen görüşe göre ise, ana baba çalışmaya gücü yetince çocuklarından nafaka isteyemez.[7]
Dipnotlar:
[1] İsrâ,17/23. [2] Lokman, 31/14. [3] Lokman, 31/15. [4] Serahsî, Mebsût, V, 322; Kâsânî, Bedâyi’, IV, 30. [5] bk. Nisâ, 4/12. [6] Ebû Dâvud, Itâk, 9; Nesâî, Büyû’, 84; A. İbn Hanbel, III, 205. [7] bk. Kâsânî, Bedâyi’, IV, 36; İbnü’l-Hümâm, age, III, 347; İbn Âbidîn, age, II, 923; İbn Kudâme, Muğnî, VII, 595.
kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları