Başlık Parası Dinimize Uygun mudur?

Bazı yörelerde evlenecek kızın babası mehir dışında damat adayından başlık parası adı ile bir meblağ almakta ve bunu kendi mülküne katmaktadır. Böyle bir para alması caiz midir?

İmam Ebû Hanîfe’ye göre, kadın için mehrin dışında kız babasına bir meblağın verilmesi caiz değildir. 1917 tarihli Osmanlı Hukuki Aile kararnamesi 89 ve 90. maddelerde bu esas şöyle kanunlaşmıştır: «Mehir, evlenmiş olan kadının hakkı olup, onunla çeyiz yapmaya zorlanamaz. Bir kızı evlendirmek veya teslim etmek için ana-baba veya hısımlarının kocadan akçe veya başka bir eşya almaları memnudur.»

Yalnız İmam Ahmed b. Hanbel, baba için mehir yanında başka bir meblağ alma hakkını tanımış ve Mısır’dan Medyen yöresine giden Hz. Musa’nın orada Hz. Şuayb’ın kızıyla evlenmek için sekiz yıl çobanlık yapmasını delil olarak göstermiştir.^[1]

BAŞLIK PARASI ALMAK CAİZ MİDİR?

Ancak şunu da belirtelim ki bir kızla evlenebilmek için böyle bir başlık parası vermek zorunda kalan için sakınca bulunmaz. Başlık parası veren bakımından bu bir «cebri bağış» niteliğinde bir tasarruf olur. Alan bakımından ise, hür bir insan satılamayacağı için bir çeşit rüşvet sayılır ve caiz olmaz. Osmanlı Devleti uygulamasında başlık ve benzeri fuzulî harcamalara engel olmak için Tanzimattan sonra «İzdivaç ve Tenâkuh Maddesi Hakkında Tenbihâtı Hâvî İlânnâme” çıkarılmıştır^[2] Hatta Şâfilere göre, kızı evlendirecek velinin adaletli olması gerektiği için, başlık parası isteyen veli bu niteliğini kaybeder ve evlendirme hakkı daha sonraki veliye geçer.

Sonuç olarak kız vermelerde yalnız mehir konusu açıkça pazarlık konusu yapılmalı, bunun miktarı ve teslim zamanı belirlenmelidir. Baba bunun dışında bir para talep etmemelidir. Ancak kız ve erkek tarafı kurulacak yuva için alınacak eşya, mobilya, halı, beyaz eşya gibi gerekli şeyler konusunda anlaşma yapabilir. Kimin neleri alacağı söz kesme sırasında veya daha sonra belirlenebilir. Bununla birlikte ev eşyaşı nafaka kapsamına girdiği için erkek tarafı kız tarafını çeyiz yapmaya veya evin bir takım eşyasını almaya zorlayamaz. Ancak kız tarafı kendiliğinden bunu yaparsa, onların aldığı eşya kızlarının mülkü olur. Peşin alınan mehirle satın alınacak eşya da kadına ait bulunur.

Dipnotlar:

^[1]. bk. Kasas, 28/27. ^[2]. bk. Hüseyin Hatemi, Hukuk ve Ahlâka Aykırılık Kavramı ve Sonuçları, İstanbul 1976, s. 270; Düstur, I, tertip, s. 736-741.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları