Bast-ı Zaman ve Tayy-i Mekân Nedir?

Bast-ı zaman ve tayy-i mekân ne demektir? Tayy-i mekân nasıl yapılır? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz cevaplıyor.

TAYY NEDİR?

Uzak mesafelerin bir anda aşılması veya uzun sürede yapılacak işlerin bir anda gerçekleşmesi anlamında tasavvuf terimi.

Sözlükte “dürüp bükmek; mesafe katetmek, geçip gitmek” anlamlarındaki tay (tayy) kelimesi tasavvufta uzak bir yere bir anda gitmek, an içinde çok uzun bir zaman yaşamak, aynı anda birden fazla yerde bulunmak gibi olağan üstü durumları belirtmek için kullanılır. Kavramın mekânla ilişkisi “tayy-i mekân, bast-ı mekân”, zamanla ilişkisi “tayy-i zaman, neşr-i zaman, bast-ı zaman” şeklinde ifade edilir. Kur’an’da iki yerde geçen tay, kıyamet günü göklerin Allah’ın kudret eliyle dürüleceğini beyan etmek için zikredilmiştir. (el-Enbiyâ 21/104; ez-Zümer 39/67) Hadislerde hem kıyamet gününe atfen hem de gündelik bir fiil olarak yer almıştır. (Buhârî, “Riḳāḳ”, 44; Müslim, “Zühd”, 72)

Hz. Peygamber’in Mescid-i Harâm’dan Mescid-i Aksâ’ya, oradan da semaya yaptığı yolculuk, Süleyman Aleyhisselam’ın veziri Âsaf b. Berahyâ’nın bir anda Belkıs’ın tahtını Yemen’den Süleyman Aleyhisselam’ın önüne getirmesi (en-Neml 27/38-40) Ashâb-ı Kehf’in yüzyıllarca uyuduğu halde bu süreyi bir gün kadar hissetmesi (el-Kehf 18/9-26) tay kavramının en meşhur örnekleri arasındadır.

Kaynak: DİA