Borçlanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Resûl-i Ekrem (s.a.) efendimiz, borçtan Allahu Teâlâ'ya sığınırlardı. Müslümanın dini hükümlerden bilmesi gereken şeylerden bir tanesi de, hayatta ölçülü olmayı ve yaşayışta, israftan kaçınıp, iktisadi davranmayı öğrenmesidir.
Allahu Teâlâ, Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyuruyor:
"- Yeyin, için fakat israf etmeyin. Çünkü Allah müsrifleri sevmez." (A'raf, 31)
"- Elindekini saçıp savurma. Saçıp savuranlar, şüphesiz şeytanlarla kardeş olmuş olurlar..." (İsrâ, 26/27)
Allahu Teâlâ, Kur'an-ı Kerim'de, mü'minlerin harcamalarını isterken, bütün mallarını değil, mallarının bir kısmını harcamalarını istemiştir. Kazancının bir kısmını harcayan bir kişi de pek az bir ihtimalle fakir olur. Bu itidalinden dolayı müslümanın borçlanmaya ihtiyacı kalmaz. Resûl-i Ekrem (s.a.) de borcu müslümana mekrûh kılmıştır. Zira, hür ve sağlam insanın nazarında borç, gece ve gündüz ağır bir yük, acı bir minnettir.
Resûl-i Ekrem (s.a.) borçdan Allahu Teâlâ'ya sığınır ve şöyle buyururlardı:
“Allahım borca boğulmaktan ve erkeklerin kahrından sana sığınırım.” (Ebu Dâvûd)
Başka bir hadislerinde de şöyle buyurmuşlardır:
“Borçdan ve küfürden Allah'a sığınırım.” (Nesâi, Hâkim)
Meclislerinde hazır bulunanlardan birisi:
“-Ya Rasûlallah! Borcu küfürle eşit mi tutuyorsun? diye sorunca Resûl-i Ekrem (s.a.):
“-Evet.” diye cevap vermişlerdir.
Rasûlullah (s.a.) çoğu zaman şöyle dua ederdi:
"Allahım, günahtan ve borçtan sana sığınırım."
“-Ya Rasûlallah! Borçdan çok mu korkuyorsun?” dediler.
Buyurdular ki;
“İnsan borçlandığı takdirde, konuşursa yalan söyler, söz verirse de sözünde durmaz.” (Buhârî)
Böylece Resûl-i Ekrem (s.a.), borcun ahlâk üzerindeki tehlikesini, belirtmiş oluyorlar.
Borç belasından insanları sakındırmak için, borçlu olarak ölenlerin cenaze namazını kılmazdı. Hatta bazan elde ettikleri ganimetlerden, ödeme güçlüğü çekenlerin borçlarını da öderdi.
ŞEHİDİN BİLE BORCU SİLİNMEZ
Resûl-i Ekrem (s.a.), bir hadis-i şerifinde şöyle buyurmuştur:
“Şehid'in borçtan başka her şeyi affedilir.” (Müslim)
Bu hükümlerin ışığında müslüman, şiddetli bir ihtiyacı olmadan borca yaklaşmaz. Borçlandığı vakit de onu ödemeğe gayretli olur.
Bir başka hadis-i şerifte şöyle buyurulmaktadır:
“İnsanların mallarını ödemek niyetiyle borçlanan kimsenin borcunu ödemede Allah yardımcı olur. Ödememek niyetiyle alanı da Allah helak eder." (Buhârî)
Borçlu insan, borcunu ödemediği veya ödeyemediği müddetçe cemiyet hayatında itibarını kaybeder. Kaybedince de topluma karşı küser, hırçınlaşır, kimseyi sevemez hale gelir. Sadr'ı daralır, kalbi sıkışır. Mes'ud, muvazeneli insanları görmek dahi istemez, adeta düşman kesilir.
Eğer bunlar gerçek müslüman ve din kardeşi olsalar idi benim borcumu öderlerdi, gibi gereksiz vehimlere kapılır.
Halbuki böyle şeyler düşünmeyip, “Borcumu ödemekte kararlıyım. Allahu Teâlâ'nın yardımı ile bunu tesviye etmekte azimliyim. Her ne pahasına olursa olsun her hususta fedakârlık eder, icabında, ekmeğimi tuza katık eder, borçlarımı öderim, ben de ihlâs ve istikamet üzere oldukça Allahu zülcelal hazretleri kefilim olur.” diye sıdk ile niyetini hâlisleştirir ise, Allahu Teâlâ ve Tekaddes hazretlerinin nusreti erişir, kendisi de bu bâdireden kurtulur.
"BORÇLANDIĞINIZDA YAZIN"
Allahu Teâlâ ve Tekaddes hazretleri ayeti kerimede şöyle buyuruyor:
"Ey iman edenler! Tayin edilmiş bir vakte kadar, birbirinize borçlandığınız zaman onu yazınız. Aranızda bir kâtib de onu dosdoğru yazsın. Kâtib, Allah'ın ona öğrettiği gibi yazmakda tereddüt etmesin ve hemen yazsın." (Bakara, 282)
AZA KANÂAT EDENLER
Cimrilik gibi, israf da kötü bir alışkanlıkdır. Dinimiz her işte itidalli olmayı emreder, aza kanâat eden, rızkını kolaylıkla temin eder. Geçim sıkıntısı çekmez. Bu bakımdan daima huzurlu olur. Resûl-i Ekrem (s.a.), hep rızkının kifayet miktarı olmasını Cenâb-ı Hak'dan niyaz ederlerdi.
Resûl-i Ekrem (s.a.) efendimizin, kanaat ve iktisat hakkındaki hadisi şerifleri aşağıdadır:
- Yetecek rızka sahip olan ve Allah'ın kendisine verdiği rızka kanâat eden müslüman kurtulmuştur. (Müslim)
- Sakın tamahkâr olmayın! Çünkü tamahkârlık fakirliğin ta kendisidir. (Taberânî)
BORÇTAN KURTULMAK İÇİN DUÂ
Borçtan halâs olmak için (kurtulmak için) aşağıdaki dualara devam etmelidir:
"Ey Rabbim, helâl kıldıklarını bana kâfi kılarak, haram kıldıklarında da beni muhafaza et, beni fazlınla senden başkasından müstağni kıl." (Tirmizî)
Kaynak: Sâdık Dânâ, Altınoluk Dergisi, Sayı: 183