Camiler ve Külliyeler

Cami ve mescit ne demektir? Camiler ne işe yarar? Cami ile ilgili kavramlar nelerdir?

Camiler; ibadet etmek isteyen insanların bir araya geldiği, dertleşip sohbet ettiği, din adamlarından eğitim aldıkları yerler olmuştur. Günümüzde sadece ibadet için kullanılsa da tarihimizde camiler birbirinden farklı birçok görevi yerine getirmişlerdir. Bu yüzden camiler, biz Müslümanların hayatının en merkezinde yer alan binalardır. 

CAMİ VE MESCİT NEDİR?

Cami kelimesi, “toplayan, bir araya getiren” manalarına gelir. Mescit ise “ibadet edilen, secde edilen yer” manasına gelir. Tarih içinde cami ve mescit kelimeleri birbirinin yerine kullanılmıştır.  Günümüzde ise daha çok küçük ibadethanelere “mescit” denilmektedir.

CAMİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR

Dinimizde ibadetleri özellikle camide cemaatle yerine getirmek, camilere sahip çıkmak, tamirini ve bakımlarını yaptırmak çok önemli bir ibadettir. Bu amaçla pek çok hayırsever tarafından İslâm ülkelerinde binlerce cami yaptırılmıştır. Bir şehre ilk defa gittiğinizde, şehrin manzarasında boy gösteren minarelerden, kubbelerden bu şehrin bir İslâm şehri olduğunu hemen anlarsınız.

Cami dediğimizde bilmemiz gereken külliye, mescit, namazgâh, mihrap, minber, mahfil vb. bazı kavramlar vardır.

Külliye Nedir?

Ayasofya Camiî ve Külliyesi

Bazı camiler, sadece ibadethane değildir. Bunlara “külliye” denir. Mesela Sultanahmet Külliyesi, Süleymaniye Külliyesi gibi. İbadetin dışında birçok farklı hizmetin yerine getirilmesi amacıyla yapılmıştır. Etrafında medrese, kütüphane, okul, hastane, aşevi, çeşmeler, hamam gibi ilave hizmet binaları vardır. Caminin giderlerini karşılamak üzere geliri camiye bağışlanan dükkânları ve çarşısı vardır, barınma ihtiyacı olan kişilerin belli süre ücretsiz kalabilecekleri misafirhaneleri vardır. Caminin hemen yanı başında türbe ve küçük bir mezarlığı (hazire) vardır. Bütün bu binalar topluluğuna “külliye” ismi verilir.

Bir külliyede bu saydığımız binaların hepsinin bulunması gerekmez. Fatih, Süleymaniye, Sultanahmet külliyeleri gibi padişahlar tarafından inşa ettirilenler, bu sayılan binaların birçoğuna sahip büyük külliyelerdir. Fakat hayırsever devlet adamları tarafından yaptırılan küçük çapta külliyeler de mevcuttur. Külliyeler, bulundukları şehrin veya mahallenin merkez yapılarıdır. Şehirler ve mahalleler, külliyeler etrafında kurulmuştur.

Namazgah Nedir?

Etrafı dört duvarla çevrili olmayan, açık alanda namaz kılınması için basit bir düzenleme ile hazırlanmış alanlara da “namazgâh” adı verilir.

Selatin Cami Nedir?

İstanbul’da bazı tarihi camiler, diğerlerinden ilk bakışta hemencecik ayrılıverirler. Onlara “Selâtin cami” denir. Selâtin cami, sultanlar tarafından yaptırılan cami demektir.

Sultanahmet Camisi ve Külliyesi

Osmanlı ailesinden bir padişah, şehzade, sultanın hanımı, annesi veya kızı için yapılan bir camiye “selâtin cami” adı verilir. Bu camilerin en ayırıcı özelliği, iki ve daha fazla minareye sahip olmasıdır. Bu, tarihi bir gelenektir. Selâtin cami olmayan hiçbir camiye ikinci bir minare yapılamaz. Mesela Mihrimah Sultan, Valide-i Atik, Ortaköy (Büyük Mecidiye), Yeni Camiî, Nuru Osmaniye gibi camiler, selâtin camilerdendir.

İstanbul’da Selâtin Camiler

İstanbul’un Selâtin camileri içinde şöyle bir sıralama vardır:

En önemlisi Ayasofya Camiî’dir.  Çünkü İstanbul’un fethini temsil eder. Daha sonra Fatih Camiî gelir. Çünkü bu cami, İstanbul’un Fatih’i tarafından inşa ettirilmiştir. Daha Sonra Süleymaniye, ondan sonra da Sultanahmet gelir. Bu dört camiden aynı anda cenaze salâsı verilmeye başlandığında bu durum, tahtta olan padişahın vefat ettiği manasına gelir.