Dinde İfrat ve Taassuba Yer Yoktur!
Şeyhe bağlılıkta ölçü ne olmalıdır? Dinde ifrat(a kaçmak) ve taassuba neden yer yoktur?
Bâzı cezbeli müridlerin heyecan taşkınlığı içinde söyledikleri;
“Benim şeyhim bir şeyi dilerse Allah onu mutlakâ verir…” gibi sözler; muhabbet, hürmet ve bağlılığın, hadd-i lâyığından çıkarak, ifrat ve taassup derecesine varmasının bâriz bir misâlidir.
Zira Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, Allâhʼın Habîbi olmasına rağmen, Oʼnun bile bütün duâları kabul edilmemiştir. Nitekim, Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bir hadîs-i şerîfinde şöyle buyurmuştur:
“Rabbimden üç şey talep ettim. İkisini verdi, birini geri çevirdi: Rabbimden ümmetimi umûmî bir kıtlıkla helâk etmemesini talep ettim, bunu bana verdi. Ümmetimi suda boğulma sûretiyle helâk etmemesini diledim, bana bunu da verdi. Ümmetimin kendi aralarında savaşmamalarını da talep etmiştim, bu ise geri çevrildi.” (Müslim, Fiten, 20/2890)
Demek ki Rabbimiz, peygamberlerinin bile duâlarını dilerse kabul eder, dilerse etmez. Bu bakımdan kul, hangi mânevî makam ve mertebede olursa olsun, amelleri gibi duâları da Allah Teâlâʼnın kabûlüne muhtaçtır.
Bu ölçü, peygamberler hakkında bile böyle olduktan sonra, peygamberler dışındakilere -velev ki onlar büyük evliyâullahʼtan bile olsalar- ne derecede şâmil olduğunu iyi anlamak îcâb eder.
Bu bakımdan, Allâh’ın sevgili bir kulu, duâ ettiğinde mutlakâ kabul olacak veya bir hastaya okuduğunda kesinlikle şifâ bulacak denilemez. Zira bu gibi hususlar, her iki tarafın ihlâsının yanında, bir de Cenâb-ı Hakk’ın takdir ve murâdına uygun düşmelidir ki, arzu edilen netice hâsıl olsun. Ayrıca yapılan bâzı duâların kabûlünün, hemen bu dünyada değil, âhirette de tecellî edebileceğini ve bunların da Hakk’ın murâdına bağlı hususlar olduğunu, hatırdan çıkarmamak gerekir.
Diğer bir husus da hem peygamberlere hem de evliyâullâha farklı meşrep ve tasarruflar lûtfedilmiş olmasıdır. Dolayısıyla birinde öne çıkan üstün bir vasıf, diğerinde aynı seviyede bulunmayabilir. Onun için hepsinden aynı tasarrufları beklemek doğru olmaz. Zâten onların asıl vazifesi de bu tip tasarruflar değil, gönüllerin îkaz ve irşâdıdır.
Şu hâdise, bütün tasarrufların Allâhʼın dilemesine bağlı bulunduğu gerçeğini açıkça ortaya koymaktadır:
Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- ve müslümanların hâmîsi olan, onları yıllarca fedakârâne bir sûrette müdâfaa eden, amcası Ebû Tâlibʼin îmân etmesini Rasûlullah Efendimiz çok arzu eder ve bu hususta ısrarcı olurdu. Ebû Tâlib de, bu ısrar karşısında yeğenine:
“–Ben Sen’in hakîkatini biliyorum. Lâkin Sana îmân edersem, Kureyş’in kadınları beni ayıplar!” derdi. Yani vicdânen kabul ettiği hakîkati, kavmî asabiyetine mağlup olduğu için ikrâr edemezdi. Nihâyet Ebû Tâlib’in, Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e son sözü şu oldu:
“–Ben, eski dîn (Abdülmuttalib’in dîni) üzere ölüyorum. Kureyş benim için ölümden korktu da dînini değiştirdi demeyecek olsaydı, Sen’in sözlerini kabul ederdim!..”[1]
Bu sözler üzerine Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:
“–Ben de men olunmadığım sürece senin için dâimâ istiğfarda bulunacağım!”[2] buyurmuş ve amcasının evinden mahzun olarak ayrılmıştır.
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in çok üzülüp amcası için; “Sana istiğfarda bulunacağım!” demesi sebebiyle âyet-i kerîmede şöyle buyruldu:
“(Rasûlüm!) Sen sevdiğini hidâyete erdiremezsin! Fakat Allah dilediğine hidâyet verir ve hidâyete girecek olanları en iyi O bilir.” (el-Kasas, 56)[3]
Demek ki peygamberlerin gayreti bile tek başına hidâyete eriştirmek için kâfi değildir. Cenâb-ı Hak dilerse bu gayretlere tesir bereketi lûtfeder, neticeye ulaştırır, dilerse de neticesiz bırakır.
Dipnotlar:
[1] Buhârî, Cenâiz 81, Menâkıbu’l-Ensâr 40; İbn-i Sa’d, I, 122-123. [2] Peygamber Efendimizʼin bu istiğfârından hareketle müslümanların da, müşrik ataları için istiğfarda bulunmak istemeleri üzerine, Tevbe Sûresiʼnin 113-114. âyet-i kerîmeleriyle bu fiil yasaklanmıştır. (Bkz. Taberî, Tefsîr, XI, 31) [3] Buhârî, Tefsîru’l-Kur’ân, 28/1; Müslim, Îman, 39, 41-42; Ahmed, Müsned, V, 433.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Müslümanın Kendisiyle İmtihanında Tasavvuf, Erkam Yayınları