Dış gebelik nedir? Dış gebelik neden olur? Dış gebelik belirtileri nelerdir? Dış gebelik nasıl anlaşılır/teşhisi nasıl konur? Betül Nefise İnal yazdı.

Döllenmiş olan yumurta hücresinin, rahim içi boşluğunun dışına yerleşmesi sonucu oluşan hastalığa verilen addır. Normal şartlarda döllenme, tüplerin uç kısmında meydana gelir ve yumurta hücresi tüplerin içinde yer alan, özel hücre aktiviteleri ile rahme taşınarak buraya âdetâ bir tohum gibi ekilir. Böylece “normal gebelik” oluşur. Bebeğin büyüyüp gelişebileceği en ideal ortam, rahim içidir. Hâmileliklerin büyük çoğunluğu, normal olarak gerçekleşirken, % 0.3-2.2’si de dış gebelik şeklinde oluşur.

İnsanın küçük bir taslağını oluşturan döllenmiş yumurta hücresinin, ne yönünü tayin edecek bir pusulası, ne seyahat etmesini kolaylaştıracak ayakları, ne de vardığı yere tutunmasını sağlayacak kolları mevcuttur. Buna rağmen yönünü en doğru bir şekilde tayin eder, varacağı yere vaktinde gider, durması gereken yerde de durur.

Tüm bunları bir hücre kümesi tek başına nasıl yapmaktadır? Tüplerin içinde doğru yöne nasıl gitmektedir? Kendisi için en uygun mekânın rahim içi olduğunu ona söyleyen kimdir?

Soruları çoğaltmak mümkün… Ancak bütün bu ve benzeri soruların tek bir cevabı var: O da “yaratılış gerçeği”dir.

Tüplerin içinde yer alan hücrelerin özel yaratılışı sayesinde, döllenen yumurta hücresi, âdeta baş üzerinde taşınan kıymetli bir taç gibi elden ele verilerek, tüplerin ucundan rahim içine taşınır. Bu hücreler hep birlikte, koordineli bir şekilde, rahme doğru bir salınma hareketi yaparlar. Rahim içine ulaşıldığında ise, bu seyahatin sona erdiğine dair alınan gizli mesajla, yine özel hücre aktiviteleri ile buraya yerleşirler.

Bu hücrelerin normal aktivitelerini bozan herhangi bir hastalık, tüplerin normal hareketliliğini bozar. Örneğin tüplerdeki iltihap, yapışıklık, batın içi cerrâhî müdâhaleler veya batın içi organların iltihâbî hastalıkları, tüplerin çevresinde yapışıklıklara sebep olarak tüp hareketliliğini bozar. Tüp lümenini, yani iç kısmını daraltan ve tüplerdeki görevli hücrelerin işlevini bozan bu olayların neticesinde yumurta hücresi, rahim içine ulaşamaz ve tüplere yerleşerek dış gebeliğin oluşmasına sebep olur.

Bütün hâmileliklerin üç yüzde biri (% 0,3- % 2) kadarı dış gebelik; tüm dış gebeliklerin de % 95’i tüplerde oluşan “tubal dış gebelik”tir.

İlk 3 ayda yaşanan anne ölümlerinin en sık sebebi, dış gebeliklerdir. Son yıllarda teşhis ve tedavi metotlarının gelişmesiyle ölüm oranları %5’e düşmüştür.

Dış gebeliklerde; döllenen yumurta hücresi, karın boşluğu gibi tüpler dışındaki bir yere de yerleşebilir. Ancak; en sık rahim dışı yerleşim, tüplerde görüldüğünden dış gebelik dendiğinde akla “tubal gebelik” gelir.

Dış Gebelik Sebepleri

Döllenen yumurta hücresinin, anne rahmine ulaşmasını engelleyen faktörler şunlardır:

• Geçirilen enfeksiyonlar (Sosyo-ekonomik düzeyi düşük olan kimselerde daha sıktır.);
• Yumurtalık yoluna ait gelişim anomalileri;
• Karın içi iltihâbî yapışıklıklar;
• Yumurtalık yolunu daraltan tümörler;
• Geçirilmiş yumurtalık yolu operasyonları (over kisti sebebiyle yapılan operasyonlar ve apandisit ameliyatları sonrasında dokularda yapışıklıklar meydana gelebilmektedir.)

Spiral kullanımında, dış gebelik oluşup oluşmadığı mutlaka tespit edilmelidir. Bazı doğum kontrol haplarının kullanımı da, normal tüp aktivitesini bozarak dış gebelik ihtimalini artırırlar. Daha önce dış gebelik geçirenlerde, sonradan tekrar ihtimali % 10 civarındadır.

Dış Gebelik Belirtileri

Dış gebelik de normal bir gebelikmiş gibi başlar. Âdet gecikir, bulantı kusma olabilir. Kan ve idrarda yapılan gebelik testleri pozitiftir. Hastanın gününün geçmesine, hâmilelik belirtilerinin olmasına rağmen, yapılan US (ultrasonografi) muâyenesinde rahim içinde gebelik kesesi görülemez. Daha sonra karın alt bölgesinde ağrı, kanama, omuz ağrısı, baygınlık hissi, tansiyon düşüklüğü ortaya çıktığında hasta hayatı tehlikede demektir.

Dış Gebelik Teşhisi Nasıl Konur?

Hastada hâmilelik belirtilerinin varlığı ve testlerin de pozitif olmasına rağmen US muâyenesinde gebelik kesesinin görülememesi ile teşhis konabilir. Kanama başladığında US’de bu kanama görülebilir.

Dış gebelik ve normal gebelik bir arada da olabilir. Bu durumda dış gebelik daha kolay atlanabilir.

Dış Gebelik Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?

Düşük tehdidi, tam olmayan düşük, apandisit, kasık bölgesi iltihabı ile dış gebelik benzer belirtiler gösterip karıştırılabilir.

Kaynak: Betül Nefise İnal, Şebnem Dergisi, Sayı: 44

İslam ve İhsan