Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu ve ilk Sultanı Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın 1086 yılında ölümünden sonra girilen Fetret Dönemi’nde devleti yöneten Sultan Ebu’l Kasım kimdir? 

Ebu’l Kasım, ikinci Anadolu Selçuklu Devleti Sultanıdır. Sultan Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın ölümünden sonra altı yıl Anadolu Selçuklu Devleti’ni yönetti.

İLK İZNİK VALİSİ

Anadolu Selçuklu Devleti’nin kuruluş dönemindeki önemli beylerinden olan Ebu’l Kasım, ilk İznik valisidir. Devletin kurucusu ve ilk Sultanı Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın 1086 yılında ölümünden sonra girilen 6 yıllık Fetret Dönemi’nde Anadolu Selçuklu Devleti’ni yönetti.

Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1084 yılında Antakya seferine çıkmadan önce başkent İznik ve civarının yönetimini Ebu’l Kasım’a bıraktı. Muhtelif yerlerde de beyler görevlendirdi.

Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1086 yılında Antakya yakınlarında Suriye Selçuklu Devleti Sultanı Tutuş’la yaptığı savaşta ordusu yenildi, kendisi de çarpışırken öldü. Babasının ölümünden sonra I. Kılıç Arslan, Vezir Hasan b. Tâhir’in koruması altında Antakya’da kaldı. Şehzade 1. Kılıç Arslan ve Kulan Arslan, 1087 yılının ilkbaharında Antakya’ya gelen Sultan Melikşah tarafından İsfahan’a gönderilerek göz hapsinde tutuldu.

EBU’L KASIM DÖNEMİ

Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın ölüm haberi onun muhtelif bölgelere tayin etmiş olduğu Türk beylerinin bağımsız hareket etmelerine sebep oldu. Bunlardan başkent İznik’i elinde bulundurduğu için en güçlü bey olan Ebu’l Kasım, kendisini Sultan ilân ettiği gibi kardeşi Ebu’l Gazi’yi de Kayseri ve civarına Emîr tayin etti. Becerikli ve gayet ihtiraslı bir kimse olan Ebu’l Kasım bundan sonra Marmara sahillerine akınlar yaparak bütün bölgeyi yağmalamaya başladı. Bunun üzerine İmparator Alexios, Türk akıncılarını sahilden geri sürdü ve Ebu’l Kasım’ı barış istemeye mecbur etti. Ancak Ebu’l Kasım barış müzakerelerini devamlı olarak uzattığından, İmparator nihayet İznik üzerine bir kuvvet sevk etmeye mecbur kaldı. 1090 yılında Bizans kuvvetlerine mağlup olan Ebu’l Kasım daha sonra İznik’e çekildi.

EBU’L KASIM NASIL ÖLDÜ?

Anadolu’yu kendisine bağlamak isteyen Büyük Selçuklu Devleti Sultanı Melikşah, Urfa Emiri Bozan’ı İznik üzerine yolladı. Emir Bozan, İznik’i kuşattıysa da alamadı. Ancak Büyük Selçuklu Devleti’yle savaşmayı göze alamayan Ebu’l Kasım kardeşini İznik’te vekil tayin ederek Sultan Melikşah’la görüşmek için İsfahan’a hareket etti. Sultan Melikşah, Ebu’l Kasım’la anlaşmayı kabul etmedi. Ebu’l Kasım İznik’e geri dönerken 1092 yılında yolda yakalanarak kendi yayının kirişi ile boğduruldu.

Ebu’l Kasım’ın ölümünden sonra kardeşi Ebu’l Gazi kısa bir süre daha İznik’i elinde tutmaya devam etti. 19 Kasım 1092 yılında Sultan Melikşah, ölünce Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın oğulları Şehzade I. Kılıç Arslan ve Kulan Arslan serbest bırakıldı.

1092 yılı sonlarında İznik’e ulaşan Şehzade 1. Kılıç Arslan, hiçbir direnişle karşılaşmadan yönetimi devraldı.

Kaynak: DİA

İslam ve İhsan