Eğitim Usûllerine Göre Ne Tür Tarîkatlar Vardır?

Eğitim usûllerine göre ne tür tarîkatlar vardır? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz cevaplıyor...

Tarîkatlar irşâd usûllerine göre genellikle ahyâr, ebrâr ve şuttâr diye üçlü bir tasnîfe tâbi tutulmuştur.

Ahyâr tarîkı: Amel ve ibâdete düşkün olanların yoludur. Bu yolun sâlikleri genellikle farz ve nâfile ibâdetlerle Hakk’a ulaşmaya çalışırlar. Buna rûhânî yol da denilir. Çünkü bu yolda rûhun nâfile ibâdetlerle güçlenip nefsi etkisi altına alması esâstır. Nakşbendîlik bu esâsları benimseyen bir tarîkattır.

Ebrâr tarîkı: Riyâzat ve mücâhede yoludur. Bu yola nefsânî tarîk da denilir. Çünkü amaç riyâzat ve mücâhede ile nefsi zaafa uğratıp onun rûha ram olmasını sağlamaktır. Bu yolun yolcuları Hakk ile muâmelede de, halk ile muâmelede de sıdk üzeredirler. Gönül saflığına ermek için mücâhedeyi esâs alırlar. Kâdirîlik, Halvetîlik ve Rifâîlik gibi tarîkatlar bu esâslara bağlı mânevî yollardır.

Şuttâr tarîkı: Aşk ve muhabbet ehlinin yoludur. Bu yola aşk, vecd ve coşku ile girilir. Aşk ile ülfeti olmayan, bu tarîka sülûk edemez. Bu yolun yolcuları Bâyezîd gibi coşkulu ve taşkın, Mevlânâ gibi âşık insanlardır.

Bir başka tasnîfe göre tarîkatlar nefsânî ve rûhânî olmak üzere ikiye ayrılır. Nefsânî tarîkatlar mücâhede ve riyâzatla tasavvufî eğitimi sürdürürler. Rûhânî tarîkatlar ise tasavvufî eğitimi ibâdet ve taâtlara yönelerek rûhun tasfiyesi şeklinde gerçekleştirmeye çalışırlar. Yukarıdaki ahyâr tarîkı rûhânî yöntemi, ebrâr yolu ise nefsânî usûlü benimsemiştir.

Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları