Bazı yörelerde erkek çocuğu üstün tutuluyor. Sevgi, ilgi, mal bağışı gibi konularda ona kız çocuğundan daha fazla önem veriliyor. Bu caiz midir?

Erkeği ve kadını yaratan, dilediğine erkek, dilediğine de kız çocuğu veren yüce Allah’tır. Bu konuda doğuma kadar götürülen tartışma Allâh’ın iradesine müdahale anlamına gelir. İslâm doğan her çocuğu da cinsiyet ayrımı yapmaksızın eşit tutmayı ister. Çünkü adaletli olan Allah Teâlâ, insanların da adaletli davranmasını emreder.^[1] Hatta kalb’te gizli kalan sevgide bile bu adaletin gözetilmesi hedeflenir. Nitekim Ebû Hüreyre’nin (r.a.) naklettiği bir hadiste şöyle buyurulur:

«Hz. Peygamber’in yanına bir adam gelmişti. Yanında da bir çocuk vardı. Adam çocuğu öpmeye başlayınca Allâh’ın elçisi; «Ona acıyor musun?» dedi. Adam «Evet» deyince de Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurdu: «Çocuğa olan şefkatinle sen de Allâh’ın merhametine lâyıksın. Çünkü Allah merhametlilerin en merhametlisidir.» Enes b. Mâlik’in (r.a.) rivayetinde ise şu ilave vardır: «Adam çocuğunu öpüp dizine oturttu. Derken bir de kızı geldi, onu ise kucağına almayıp önüne oturtunca, Allâh’ın elçisi şöyle buyurdu: «Aralarında eşit muâmele yapmalısın.»^[2]

Erkek çocuklarına göre daha fazla şefkat ve korunmaya muhtaç olan kız çocukları için Allâh’ın Rasûlü şöyle buyurmuştur: «Kimin üç kızı olur da bunlara sabreder, onlara yedirir, içirir ve giydirirse, kıyamet günü ona ateşten koruyucu bir perde olurlar.»^[3] «Kimin üç kızı veya üç kız kardeşi olur ve bunlara iyi davranırsa cennete girer.»^[4]

Enes b. Mâlik’ten (r.a.) Allâh’ın elçisinin şöyle buyurduğu nakledilmiştir: «Bir kimse iki kız çocuğunun bakım, terbiye, nafaka ve yetiştirilmelerini üstüne alır ve bunu yaparsa, o kimse kıyamet gününde benimle birlikte (şöyle) gelecektir.» Bu arada Hz. Peygamber iki parmağını yanyana getirip işaret etmiştir.^[5] Hz. Peygamber, Şüreka İbn Cu’şüm’e şöyle demiştir: «Sana en üstün sadakanın hangisi olduğunu haber vereyim mi?» Şürekâ «Evet» deyince, Allâh’ın elçisi; «Boşanmak veya kocası ölmek suretiyle sana dönen ve senden başka sığınacak kimsesi olmayan kızını yanına almandır.»^[6] buyurmuştur.

Bir kimse sağlığında iken malını dilediği kimseye bağışlayabilir. Ancak bütün servetini başkalarına dağıtarak mirasçılarını yoksul bırakması üstün bir davranış olmadığı gibi, bazı evlatlarına mal verip diğerlerini mahrum etmesi de harama yakın mekruh sayılmıştır. Erkek ve kız çocukları arasında bağışta ayırım yapması da böyledir. Çünkü çocuklar arasında ayırım yapmak fitneye yol açar ve bağış yapılmayan veya az bağış yapılan çocukların diğerlerine ve anne-babasına düşman olmasına yol açabilir. Nitekim Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: «Allah’tan korkunuz ve çocuklarınız arasında adaleti gözetiniz.» Başka bir hadiste; «Ey ümmetim, atıyye ve bağış konusunda çocuklarınız arasında eşitliği gözetiniz. Ben çocuklardan birisini üstün görecek olsaydım kadınları üstün görür ve tercih ederdim» buyurur. Başka bir rivâyet ise şöyledir; «Çocuklarınız arasında adaletli olun.» Bu sözü üç kez tekrarlamıştır.^[7]

Yukarıdaki hadisin söylenme nedeni şudur. Beşir b. Sa’d el-Ensârî’nin karısı, oğlu Nu’man b. Beşir’e; bahçe, tarla vb. bağışlayıp mâlî bir yardımda bulunarak onu diğer çocuklarından ayırmasını ve bu bağışı belgeye bağlamak için de Hz. Peygamber’in şahit olmasını kocasından istemişti. Beşir (r.a.), Allâh’ın elçisine gelerek durumu anlattı. Hz. Peygamber, mal bağışlanacak çocuğun başka kardeşleri olup olmadığını sordu. Başka kardeşleri olduğunu öğrenince, onlara da mal bağışı yapıp yapmadığını sordu. “Hayır” cevabını alınca da; «Bu yaptığın doğru değildir. Ben de doğru olmayan bir şeye şahit olamam.» buyurdu. Ebû Davud’un rivayeti şöyledir; «Haksızlığa beni şahit tutma. Sana iyilik etmeleri yönünden çocukların üzerinde senin hakkın olduğu gibi, adaletli davranman için de senin üzerinde onların hakları vardır. Allah’tan korkunuz ve çocuklarınız arasında eşit davranınız.»^[8]

Miras konusunda kız çocuğu erkek kardeşi ile birlikte bulununca onun yarısı kadar pay aldığı halde,^[9] bağış konusunda kız-erkek ayırımı yapılmadan eşit muamele edilmelidir. Hanefî mezhebinde fetvaya esas olan görüş budur. Diğer yandan ilk devir İslâm bilginleri (mütekaddimûn) cahil veya fasık olan çocuklarla, salih ve takva sahibi olan kardeşleri arasında farklı bağış yaparak ayırım yoluna gidilemeyeceğini söylerken son devir İslâm bilginleri (müteahhırûn) edep ve takva sahibi evladı diğerlerine tercih etmenin mümkün ve caiz olduğunu söylemişlerdir.^[10]

İmam Muhammed ve diğer bazı fakihlere göre ise, anne-babanın sağlığında çocuklarına yapacağı bağış konusunda miras paylarının ölçü alınması gerekir. Buna göre, kıza bir, oğula iki pay oranında bağış yapılmalıdır. Adalet ancak bu şekilde gerçekleşebilir. Erkeğin miras veya bağışta fazla alması onun evlilikte eşinin ve çocuklarının geçim masraflarını üstlenmesi yüzündendir.

Şâfilerde tercih edilen görüşe göre, çocuklara bağışın cinsiyet ayırımı olmaksızın eşit olarak yapılması gerekir. Başka bir görüşe göre ise, bağışın mirastaki payları dikkate alınarak yapılmalıdır.

Dipnotlar:

^[1]. bk. Nahl, 16/90. ^[2]. Buhârî, Edeb, 12, 13. ^[3]. İbn Mâce, Edeb, 3. ^[4]. Ebû, Dâvûd, Edeb, 130. ^[5]. Müslim, Birr, 149. ^[6]. İbn Mâce, Edeb, 3. ^[7]. Buhârî, Hibe, 12, 13; Müslim, Hibât, 13; Ebû Dâvûd, Büyü, 83; A. b. Hanbel, IV, 275, 278. ^[8]. Ebû Dâvûd, Büyü, 83. ^[9]. bk. Nisâ, 4/11. ^[10]. Cengiz Yağcı, «Çocuk» mad. Şâmil İslâm Ansikl., I, 347.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan