Firaset ne demektir? Firaset nedir, nasıl elde edilir? “Müminin firasetinden sakınınız.” hadis-i şerifi ne anlama gelmektedir?

Firâset, Allah Teâlâ’nın sevdiği kullarının kalblerine lutfettiği bir nûrdur. Yâni akıllılık, üstün zekâ, sezmek, bilmek ve anlamak gibi hâllerin mânevî bir idrâk kâbiliyeti olarak kalbde vukû bulmasıdır. Kalbe doğan samîmî hisler ve nâil olunan ilhamlar sâyesinde, hâdiselerin içyüzünü, zihinlerden ve kalblerden geçenleri doğru tahmin ve teşhîs etmektir.

MÜMİNİN FİRASETİNDEN SAKININ

Rasûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“Mü’minin firâsetinden sakınınız; zîrâ o, Allâh’ın nûru ile bakar.” buyurmuştur. (Tirmizî, Tefsîr, 15) Şüphesiz ki bu firâsete, nefsinin gurûrundan sıyrılıp Allâh’ın nûruyla bakanlar nâil olabilirler. İslâm târihinde bu hâlin pek çok misâli vardır:

Hazret-i Enes -radıyallâhu anh-, kendi rivâyetine göre; birgün Hazret-i Osman -radıyallâhu anh-’a giderken yolda bir kadın görür. Kadının güzelliği aklına takılır. Bu düşünce ile Hazret-i Osman’ın yanına girer. Onu gören Hazret-i Osman -radıyallâhu anh-:

“–Ey Enes! Gözlerinde zinâ izleri olduğu hâlde buraya giriyorsun.” der.

Bu söz karşısında şaşıran Enes -radıyallâhu anh-, hayret içinde:

“–Allâh’ın Rasûlü’nden sonra da mı vahiy geliyor?” diye sorunca, Hazret-i Osman -radıyallâhu anh-:

“–Hayır, bu bir basîret ve doğru bir firâsettir.”^[1] buyurur.

Hazret-i Ömer -radıyallâhu anh-’ın pek çok husustaki re’yinin daha sonra gelen âyetlere muvâfık düştüğü de meşhurdur.

Nitekim Rasûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“Sizden önce yaşamış ümmetler içinde kendilerine ilham olunan kimseler vardı. Şâyet ümmetim içinde de onlardan biri varsa, hiç şüphesiz o Ömer’dir.” buyurmuşlardır. (Buhârî, Ashâbü’n-Nebî, 6)

Ebû Abbas bin Mehdî şöyle anlatıyor:

“Sahrâda yolculuk yaparken, yanında su kırbası bulunmayan, başı açık ve yalın ayak bir kişinin önüm sıra gittiğini gördüm. Kendi kendime, acaba bu adam namazını nasıl kılar, galiba adamda abdest ve namaz diye bir şey yok, diye düşündüm. Derken adam bana döndü ve: “Biliniz ki Allah, içinizde olanları biliyor, bu sebeple ondan sakının.” (el-Bakara, 235) mealindeki âyeti okudu. Bu esnâda kendimden geçerek yere yığılıverdim. Kendime gelince, o zâta bu nazarla baktığım için Allah’tan af diledim ve yoluma devâm ettim. Yolda yürürken o zât yine gözüme ilişti. Onu görünce içim bir heybet hissi ile doldu. Olduğum yerde durakaldım. Adam bana döndü ve: “O, kullarının tevbesini kabul eder, günahlarını bağışlar ve yaptıklarını bilir.” (eş-Şûrâ, 25) mealindeki âyeti okudu ve gözden kayboldu. Bir daha kendisini göremedim.”

Zünnûn-ı Mısrî -kuddise sirruh- da şöyle anlatıyor:

“Birgün, üzerinde eski ve yamalı elbise bulunan bir genç gördüm. Nefsim ondan nefret ediyorsa da kalbim onun velî olduğuna şâhidlik ediyordu. Nefsimle kalbim arasında kalıp, düşünmeye başladığım sırada genç, sırrıma vâkıf oldu ve bana bakarak:

«–Ey Zünnûn! Bana, elbisemin eskiliğini görmek için bakma! İnci, sedefin içinde olur.» dedi ve oradan savuşup gitti.”

HRİSTİYAN GENCİN HİDAYETİNE VESİLE OLAN SOHBET

Evliyâullâhtan Abdülhâlık Gucdevânî Hazretleri’nin sohbetine ilk kez gelen ve Hristiyanlığını gizlemekte olan bir genç:

“–«Mü’minin firâsetinden korkunuz! Çünkü o, Allâh’ın nûruyla bakar!» hadîsinin sırrı nedir?” diye sordu.

Abdülhâlık Gucdevânî Hazretleri cevâben:

“–Belindeki zünnârı çıkar! (Hristiyanların taktığı o küfür alâmetini çöz!) Ve İslâm ol!..” dedi.

Bu açık firâset karşısında genç, Hazret-i Pîr’in önünde kelime-i şehâdet getirdi; Müslüman oldu.

Yine rivâyet edilir ki, Cüneyd-i Bağdâdî -kuddise sirruh- da, Müslüman kılığındaki bir gencin Yahudi olduğunu ve yakında İslâm ile şerefleneceğini ilk bakışta firâsetiyle tespit etmiştir.

Hülâsa firâset, kalbdeki îman ve takvâ derecesine göre artıp eksilebilen ilâhî bir mevhibedir.

Dipnot:

[1] Kuşeyrî, er-Risâle, s. 238.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, İmandan İhsana Tasavvuf, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan