Bir Müslüman olarak gayret ve heyecanımızı nasıl yönetmeliyiz?

Yüce Rabbimiz bize en büyük hediye olarak kelam-ı kadimi olan Kuran-ı Kerim’i ve onun canlı tefsiri olarak da Âlemlere rahmet olan Peygamberini göndermiştir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) olmadan Kuran’ı anlamak ve ondan istifade etmek mümkün değildir. Aynı şekilde Ashab-ı Kiram'ı tanımadan da, Peygamber Efendimiz’i anlamak mümkün değildir. Peygamber Efendimiz üsve-i hasene, en mükemmel örnek olduğu gibi sahabe de Allah Resulünün en güzel yansımalarıdır. Bu sebeple Allah Resulü onları gökteki yıldızlara benzetmiştir, meşrebine göre sahabe efendilerimizden birisine tutunan kurtuluşa erer. Zira Kuran-ı Kerimin nüzulu, hadis-i şeriflerin vürudu ashab-ı kiramın gözü önünde olmuştur. Bu canlı şahidlik ashaba öyle bir manevi heyecan vermiştir ki onlar mallarını ve canlarını Allah ve Resulü için feda etmeyi kendileri için ganimet bilmişlerdir. Allah yolunda cihada düğüne gider gibi gitmişlerdir, bu adanmışlığın en güzel örneği İstanbulumuz’da misafir ettiğimiz Ebu Eyyub el-Ensari Hazretleri'dir. Kendisi 93 yaşında iken din heyecanı ile yerinde duramamış, üç bin kilometrelik bir yolu at ve deve sırtında aşarak buralara kadar gelmiştir. İleri yaşta muaf olmasına rağmen o mübarek sahabe din sevdası ile yollara düşmüştür.

SEVGİLİNİN HAYALİ

Sahabe yolundan giden sufiler din-i İslam-ı mübini aşk ile yaşamışlardır. Mevlana’ya göre de insanın amellerini kıymetli yapan bu dini heyecandır, bu olmadan yapılan her iş nakıstır. Gönül cezbesini elde etmek için de kul, Sevgilinin hayali ile iş işlemelidir: “Sevgilinin hayali, gönüllerimizde oldukça; işimiz, kulluk ve can vermedir” (c.2:2573) Mevlana böyle yapmayıp da sadece madde ile heyecanlanan gafilleri şöyle azarlar: “Be serkeş herif, din kazancı; aşktır, gönül cezbesidir. Bu aşağılık nefis, senden fâni kazanç ister. Fakat niceye bir aşağılık şeyleri kazanıp duracaksın, bırak artık, yeter. (c.2:2602-3)

DİNİ AŞK VE HEYECAN İLE YAŞAMAK

Şüphesiz ki dini aşk ve heyecan ile yaşamak çok önemlidir, ne var ki Peygamber Efendimiz (s.a.v.) sahabesinin aşırı heyecanını daima kontrol etmiş, onların ölçüsüz fedakârlık isteklerini frenlemiştir. Ömür boyu oruç tutmak, daima namaz kılmak ve evlilikten uzak durmak gibi cezbeye kapılarak niyet edenleri yaptıkları bu işlerden vazgeçirmiştir. Bazı sahabeler tüm malını infak etmek istemiş, Peygamberimiz ise servetlerinin üçte birini infak etmelerini kâfi görmüştür. Olağanüstü durumlarda, savaş meydanlarında sahabenin çok büyük fedakârlıklar yapması hoş karşılanmış ama normal zamanlarda ve günlük hayatta orta yol tavsiye edilmiş, amellerin az da olsa devamlı olanı teşvik edilmiştir.

Bundan hareketle salik, kâmil bir mürşidin rehberliği altında cezbesini yani heyecanını yönetmelidir. Bu manada tasavvuf yolunun iki önemli katkısı vardır, ilki maneviyat yoluna girmeden önce ortaya çıkan aşırı cezbe/heyecan kontrollü şekilde hayır yolunda kullanılır. İkinci olarak da eğer bir insan yapı itibarı ile kuru tabiatlı ve heyecansız ise süluk yolu onda cezbe kabiliyeti ortaya çıkarır. Maneviyat yoluna aşksız giren kişi süluk sonunda aşk ve cezbe sahibi olur, bu durumda manevi gelişim ne tek başına heyecan ile ne de cezbesiz kuru bir tarikat ritüeli ile hâsıl olur. İmam Rabbani bu hali şöyle açıklar:

“Seyr u sülûke hazırlık sadedinde oluşan (başlangıçtaki) cezbe amacı yansıtmaz (yeterli değildir). Asıl amacı ifade eden cezbe ve tasfiye, seyr u sülük ve seyr-i fillahtan ibaret olan tezkiyenin tamamlanmasından sonra sağlanan cezbe ve tasfiyedir. Sülük ve tezkiyeden önce ortaya çıkan cezbe ancak sülük yollarını kolaylaştırmaktan ibarettir.” (Mektubat, c.I, 62. Mektup)

MANEVİ YOLUN EN BÜYÜK TEHLİKESİ

Sufilere göre maneviyat yolunun en büyük tehlikesi salikin zamanla sevgisini ve heyecanını kaybetmesidir. Zira bu tür insanlarda işbâ, bir tür yalancı doygunluk hissi uyanır, İşbâ, salikin elde ettiği az bir fütuhata aldanarak heyecanını kaybetmesi, hayırlı amellerden kendisini müstağni görmesi demektir. Nasıl ki bazı âlimler ilmiyle, zenginler servetiyle kendilerini müstağni görürlerse, bunun gibi bir takım maneviyat yolcuları da hallerini beğenerek, hayırlı işleri ve tarikat ihvanını küçümsemeye başlarlar. İş o hale gelir ki mürit şeyhi ile beraber olmaktan bile heyecanlanmaz hale gelir. İmam-ı Rabbani davranışlarında işbâ halini hissettiği bir müridine şöyle yazmıştır:

“Bilmen gerekir ki; buraya kadar geldiniz, ayaklarınızı yordunuz ve çabucak ayrıldınız. Bir takım sohbet hukukunu yerine getirmeye fırsat dahi bulamadınız. Sohbetten ve beraber olmaktan maksat, ya faydalı olmak ya da faydalanmaktır. Eğer bu iki özellik bir mecliste bulunmazsa, o meclisin bir değeri yoktur.” (157. Mektup)

Son olarak da şunu ifade edelim ki zamanımız maddi heyecanların ve cezbelerin çoğaldığı, manevi olanlarının ise azalmaya yüz tuttuğu bir dönemdir. Bugün insanımız hayatının en önemli tercihlerini Hak’tan gelen bir cezbe ile değil de maddenin cazibesi altında yapmaktadır. Mevlana Hz.leri Allah aşkı dışında, makam ve mevki gibi dünyevi gayeler ile yapılan her işi can çekişmek olarak görür: “Dünya mansıplarını elde etsen bile yine kaybetme korkusundan canın çıkar. Güzeller güzeli Allah’ın aşkından başka ne varsa can çekişmeden ibarettir, hatta şeker yemek bile!” (Mesnevi, c.I, 3685-86)

Ramazan ayında Yüce Rabbimiz şeytanları zincirleyerek hepimize büyük ikramda bulundu, manevi cezbe ve heyecanımız son derece arttı. Namazlarımızı vaktinde kılmaya, Kuran-ı Kerimi hatim etmeye, infaklarda bulunmaya çalıştık. Eğer bu amellere Ramazan ayının bitmesi ile son verir isek heyecanımızı bütün seneye yayamamış oluruz. Rabbimiz hepimize din gayreti ve cezbesi versin. Malumdur ki: “Amellerin en hayırlısı az da olsa devamlı olanıdır.” (Müslim, Müsafirin, 218)

Kaynak: Süleyman Derin, Altınoluk Dergisi, Sayı: 423

İslam ve İhsan