Günümüzde çocuklarımıza isim olarak bile verdiğimiz gün ve ay isimleri nereden gelmektedir? İşte gün ve ay isimlerinin kökeni ve anlamı...

Haber: Murat Karadeniz

Frenk, Arabî ve İbrânî takvimleri incelendiğinde, Türkçe’de kullandığımız gün ve ay isimleriyle aynı veya benzer olduğunu görürüz. Mayıs ayının karşılığının İngilizce’de “May” olması gibi. Bu hal toplumlar ve kültürler arasındaki münâsebetin ne denli geliştiğini gösteriyor.

GÜN İSİMLERİ NEREDEN GELİYOR?

Günümüzde kullandığımız gün isimlerinin kökeni ve anlamı şöyledir:

• Cuma: Arapça (toplama, toplanmak)
• Cumartesi: Arapça (ertesi - Türkçe)
• Pazar: Farsça (ba: yemek, zar: yer)
• Pazartesi: Farsça (ertesi - Türkçe)
• Salı: İbrânîce (üçüncü)
• Çarşamba: Farsça (cehar şenbe: dördüncü gün)
• Perşembe: Farsça (penç şenbe: beşinci gün)

AY İSİMLERİ NEREDEN GELİYOR?

Hicrî ve Celâlî takvimini bugün kullanmamamıza rağmen Şubat, Nisan, Haziran, Temmuz, Eylül ve Kasım Ortadoğu kökenlidir.

Ekim, Aralık ve Ocak ayları öz Türkçe isimlerdir. Ay isimlerinin kökeni ve mânâsı ise şöyledir:

• Ocak: Türkçe (Evlerde ateş yakılan, yemek pişirilen yer)
• Şubat: Süryânîce
• Mart: Latince (Maritus - Mars'tan mitolojik isim)
• Nisan: İbrânîce/Süryânîce
• Mayıs: Latince (Tanrıça Maria'nın ayı)
• Haziran: Süryânîce
• Temmuz: İbrânîce/Süryânîce
• Ağustos: Latince (Roma İmparatoru Augustus'un adı)
• Eylül: İbrânîce/Süryânîce
• Ekim: Türkçe (Toprağı ekmekten)
• Kasım: Arapça (Bölen)
• Aralık: Türkçe (İki şey arasında kalan mesafe)

AVRUPA'DA KULLANILAN TAKVİMLER

İngilizce ve diğer Frenk dillerindeki ay isimleri tamamen Latince’den alınmıştır.

• Januarius (Janus’a ithafen): January
• Februarius (Februa’ya ithafen): February
• Martius (Mars’a ithafen): March
• Aprilis (Aphrodite’e ithafen): April
• Maius (Maia’ya ithafen): May
• Junius (Juno’ya ithafen): June
• Julius (Julius Caesar’a ithafen): July
• Augustus (Augustus Caesar’a ithafen): August
• September (Yedinci ay): September
• October (Sekizinci ay): October
• November (Dokuzuncu ay): November
• December (Onuncu ay): December

İBRÂNÎ TAKVİMİ

İbrânî takvimindeki ay isimleri, Levant bölgesi olarak adlandırılan Filistin, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak’ı kapsayan bölgede kullanılan ve kısmen İbrânîce’den etkilenmiş olan ay isimleri de aşağıdaki gibidir (İbrânî takvimi, Nisan’da başlar ancak aşağıdaki listede Tevet [Ocak] ayıyla başlatılmıştır).

İbrânîce/Levant bölgesi

• Tevet: Kanun-essani
• Sebat: Şubat
• Adar: Adar
• Nisan: Nisan
• İyar: Ayyar
• Sivan: Haziyran
• Tammuz: Tammuz
• Av: Ab
• Elül: Aylül
• Tişri: Tısrin-ül evvel
• Marheşvan: Tısrin-essani
• Kislev: Kanun-ül evvel

TÜRK TAKVİMLERİ

Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimler şunlardır:

• 12 hayvanlı Türk takvimi
• Celâlî Takvim
• Rûmî Takvim
• Hicrî Takvim
• Mîlâdî Takvim

12 HAYVANLI TÜRK TAKVİMİ

12 Hayvanlı Türk takvimi, Türklerin kullandığı ilk takvimdir. Türkler de zamanı belirlemek için kendilerine has 12 hayvanlı bir takvim geliştirmiştir. Burada her seneye -toplam 12- bir hayvan adı verilmiş (Sıçan, sığır, pars, tavşan, ejderha, yılan, at, koyun, maymun, tavuk, köpek, domuz) ve her 12 senelik devir için “müçe, müçö, müşel, müçöl” terimleri kullanılmıştır. Sene sayımına Türkmenler'de “yıl övürmek” (yıl çevirmek); Kazak ve Kırgızlar'da “jıl qayıruw”, “cıl sürüü” denilir.

Takvim Nedir?

Takvim sözlükte, “zamânı sene, ay ve günlere ayıran sistem” demektir. Örnek: Arabî takvim. Rûmî takvim. Efrencî takvim.

Takvim, “bir senenin aylarını, günlerini, güneşin doğuş, batış saatlerini, dakîkalarını, sayılı günleri ve o seneye âit mühim hususları gösteren kitapçık” anlamına gelir.

İslam ve İhsan