Güney Afrika'da Osmanlı İzleri Bırakan Âlim

Sultan Abdülaziz Han döneminde Ümit Burnu’na gönderilen Ebubekir Efendi'nin bıraktığı ilmi miras hala canlılığını koruyor.

SEYYİD EBUBEKİR EFENDİ'NİN MİRASI

Sultan Abdülaziz Han döneminde (1862) Ümit Burnu’na İslami ilimleri öğretmek, Müslümanların dini ve ictimai ihtilaflarını çözmek için gönderilen Osmanlı alimi Seyyid Ebubekir Efendi'nin (el-Emcedi) bıraktığı ilmi miras hala canlılığını koruyor.

AİLESİ BEŞ KUŞAKTIR GÜNEY AFRİKA'DA YAŞIYOR

Osmanlı İmparatorluğu’nun sahra altı Afrika’sına yaptığı dini hizmetlerde büyük role sahip  Ebubekir Efendi’nin ailesi beş kuşaktır Güney Afrika’da yaşıyor.

1863 yılında Cape Town’a giden ve bölgede kalıcı miras bırakan Ebubekir Efendi’nin fikirlerinin yanında davet metodu, bıraktığı eserlerle günümüzde etkisini sürdürüyor.

Cape Town'da ikamet eden Ebubekir Efendi’nin torunlarından Kemal Efendi büyük dedesinin Güney Afrika’daki hizmetlerini anlattı.

EBUBEKİR EFENDİ'NİN CAPE TOWN'A GİDİŞ SEBEBİ

Ebubekir Efendi’nin gönderilme sebebinin Cape Malay Müslümanları arasında başlayan dini anlaşmazlıklar olduğunu söyleyen Kemal Efendi, "Tartışmalar sonucu bir imamın öldürülüşüne şahit olan dönemin Cape Parlamentosu üyesi P. E. De Roubaix, sorunu İngiliz Kraliçesi’ne taşır, Kraliçe’nin önerisi üzerine Sultan Abdülaziz Han, Ebubekir Efendi’yi görevlendirir" dedi.

"Ebubekir Efendi, Güney Afrika’ya yalnız hoca olarak gelmedi, yerel hükümete siyasi ve dini konularda yardım etmek için geldi" diyen Kemal Efendi, esas hedefin "yerel mahkemelerde Müslümanların dini konularda yanlış yargılanmalarını önlemek” olduğunu belirtti.

İLK İŞ OSMANLI MEKTEBİ KURMAK

Dini yaşayışın çatışmacı ortama dönüşmesine sebep olarak eğitim eksikliğini tespit eden Ebubekir Efendi’nin yaptığı ilk işin bir Osmanlı Mektebi kurmak olduğunu ifade eden Kemal Efendi, büyük dedesinin temel İslami ilimler’de kitaplar yazarak halkı eğitmeyi amaçladığını kaydetti.

İSLAMÎ EĞİTİM VEREN İLK KIZ MEKTEBİ

Ebubekir Efendi’nin Güney Afrika’da İslami eğitim veren ilk kız mektebini "Osmanlı İlahiyat Okulu" adıyla kurduğunu söyleyen Kemal Efendi, "Cape Town, Kimberly, Durban, Port Elizabeth şehirlerinde cami yaptırdıktan sonra hizmetlerinin Mozambik ve Morityus ülkelerine kadar uzandığını" sözlerine ekledi.

Ebubekir Efendi’nin beşinci kuşaktan torunu Gökşen Efendi ise çocukluğundan bu yana büyük dedesi hakkında anlatılanlarla büyüdüğünü, "Afrika’da Osmanlı mirasının bir parçası olmaktan gurur duyduğunu" söyledi.

AFRİKAANCA'DAKİ İLK DİNÎ METİN

Ebubekir Efendi, yerel dil Afrikaanca’da yazdığı Beyanü'd-Din adlı ilmihali Osmanlıca kaleme alır. Kitap, daha sonra Arapça ve Afrikaanca karşılaştırmalı olarak İstanbul’da basılır.

AA muhabirine konuyla ilgili konuşan İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, İslam Tarihi Anabilim dalı öğretim üyesi Yrd.Doç.Dr. Selim Argun, kitabın dilbilimsel başarısının yanı sıra Afrikaanca’daki ilk dini metin olduğuna da dikkati çekti.

Hollandalı antropolog ve tarihçi Martin van Bruinessen ise eseri, dünyanın en genç dili kabul edilen Afrikaanca’nın erken dönem metinleri arasında sayıyor.

ANTİ KOLONYALİST DİNİ SÖYLEMİN ÖNCÜSÜ

Ebubekir Efendi’nin, Müslümanların maruz kaldığı sömürgeci politikalardan dolayı kaybettikleri özgüveni yeniden onardığını, onlara İslam kimliğini, aidiyetlerini kazandırdığını vurgulayan Argun, bu yönüyle önemli bir aktör olduğunu söyledi.

 "Ebubekir Efendi bir yenilenme, ihya hareketi başlatmıştır" diyen Argun, bu girişimin 19. yüzyıl emperyalizmine karşı bir hareket olarak okunması gerektiğini ifade etti.

BÖLGEDE İSTANBUL RUHU İNŞA EDİLDİ

"Ebubekir Efendi’nin Afrika kıtasında eşsiz ve kalıcı bir mirası vardır" diyen Argun, onun, aynı zamanda meşhur İngiliz kaptan James Cook’un yeğeni, eşi Tahire Cook ile birlikte açtıkları okullarda çocukların gerçek dinle tanışmalarını sağladığını" ifade etti.

Ebubekir Efendi’nin eğitimdeki adanmışlık ruhuyla kısa sürede Cape Malay ahalisinin Osmanlı kıyafetlerini benimsediğini, bölgede adeta küçük bir İstanbul ruhunun inşa edildiğini kaydeden Argun şunları söyledi:

TEBLİĞ VE İRŞÂD FAALİYETLERİYLE DİRENİŞ

"Ebubekir Efendi bulunduğu coğrafyada zulme, asimilasyona, şiddete, barışçıl yöntemlerle yaptığı tebliğ ve irşat faaliyetleriyle örneklik teşkil edecek bir direniş sergilemiştir. O, günümüz alimleri için de iyi bir örnek ve üzerinde düşünülmesi gerekilen bir şahsiyettir."

ERZURUM'DAN GÜNEY AFRİKA'YA

Hoşnav aşiretinden Kürt asıllı bir alim olan Ebubekir Efendi’nin baba tarafından "Seyyid" olduğu belirtiliyor. 17 yaşında Irak'tan Erzurum’a yerleşen Efendi, Güney Afrika’ya görevlendirildiğinde 48 yaşındaydı.

1880 yılında vefat eden Ebubekir Efendi’nin mezarı Cape Town’un öncü alimlerinin metfun olduğu kentin en eski mezarlığı Tana Baru’da bulunuyor.