Günlük Hayatta Yapılacak Sünnetler
Peygamber (s.a.v.) Efendimiz’in 104 maddede günlük hayatta yaptığı sünnetler.
Bir Müslümanın günlük hayatta yapması gereken sünnetler.
GÜNLÜK YAPILACAK SÜNNETLER
Allah Resûlü -sallallahu aleyhi ve sellem- hayatları boyunca bu namazı devamlı kılmışlardır. Bu sebeple Sünnetlerin en faziletlisi, Resûlullah Efendimizin bu sünnetidir.
2. Uykudan uyanınca şu duayı okumak sünnettir:
“Öldürdükten sonra bizi dirilten Allâh’a hamd olsun. Dönüş ancak O’nadır.”
3. Tuvalete girerken şu dua okumak sünnettir.
“Allah’ım, şeytanların erkeklerinden ve dişilerinden sana sığınırım!” duası, çıkınca da; “Allah’ım, affını isterim, beni mağfiret eyle!”
«Benden bana eziyet veren şeyleri gideren ve bana âfiyet veren Allah’a hamd olsun!» duaları okunur.
4. Bütün şartlarına ve edeplerine riayet ederek abdest aldıktan sonra kelime-i şehâdet getirilmesi sünnettir.
5. Kur’an’ı tegannî ile yani güzel sesle, kaide ve kurallarına ve tecvidine uygun olarak okumak Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin yolu ve sünnetine uymak demektir.
6- Sabahleyin erkenden işe başlamak fiilî sünnettir.
7. Elinin emeğiyle geçinmek peygamberler sünnetidir.
8. Günde en az yüz defa, hatta daha fazla tevbe ve istiğfar etmek sünnettir.
9. Felak ve Nâs sûrelerini okuyarak insanların ve cinlerin şerrinden ve nazardan Allah’a sığınmak fiilî bir sünnettir.
10. Yemekten önce ve sonra elleri güzelce yıkamak sünnettir.
11. Yemeye ve içmeye besmeleyle başlamak, sağ elle ve önünden yemek sünnettir.
12. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz yemekten sonra tabağı bir ekmek parçasıyla iyice sıyırır, böylece besin değeri olan şeyleri israf etmezdi.
13. Suyu tek nefeste içmeyip, üç defada içmek sünnettir.
14. Bir şey yiyip içtikten sonra “Elhamdülillah” demek sünnettir.
15. Vedalaşırken “Allahaısmarladık” demek veya “Tevekkeltü alellah” işlerimi Allah’a ısmarladım demek sünnettir.
İnsanlarımızın birbirlerinden ayrılırken “Allah’a ısmarladık” diyerek vedâlaşmaları, herhalde buradan kaynaklanmakta ve sünnet-i seniyyenin kültürümüzdeki müsbet izlerinden biri olmaktadır. Bu âdet, şuurlu bir şekilde ve ısrarla sürdürülmeli, “çav” veya “bay bay” gibi yabancı kelime ve ifadelerle asla değiştirilmemelidir.
16. Ayakkabı ve elbise giyerken sağdan başlamak, bir yere sağ ayağını atarak girmek, bir yere girerken çıkarken sağda bulunanlara öncelik hakkı tanımak sünnettir.
17. Resûl-i Ekrem Efendimize su veya süt gibi bir şey ikram edildiği zaman, hepsini içmez bir miktar bırakır, onu da sağ tarafında bulunana ikram ederlerdi.
Sağ yanındaki yaşça küçük biri ise, ondan izin almak sûretiyle sol yanındakilere ikram ederlerdi. O’nun sünneti böyle idi.
18. Selâm vermek sünnet, almak ise farzdır.
Birlikte oturulan bir cemaatin yanından kalkılacağı zaman da, gelindiğinde olduğu gibi selâm verilmesi gerekir.
19. Binitli olan yürüyene, yürüyen oturana, sayıca az olan çok olana selâm verir.
20. Çocuklara selâm vermesi Peygamber Efendimiz’in sünnetlerinden biridir.
21. İşrak namazı kılmak sünnettir.
22. Esneme anında el ile ağzı kapatmak sünnettir.
23. Hasta ziyareti sünnettir.
Ziyarette edebe riâyet etmek gerekir. Hasta ziyaretini tekrarlamak da sünnettir.
24. Hastaya Kur’an âyetleriyle bilinen bazı zikirleri okumak demek olan rukye câizdir. Hatta sünnettir.
25. Hasta ziyaretine giden kimsenin hasta için sade ve özlü dua yapması, şifa dilemesi sünnettir.
26. Ölen birinin gözlerini kapatmak sünnettir.
Resûlullah Efendimiz vefat etmiş olan Ebû Seleme’nin yanına girdi. Gözleri açık kalmıştı, onları kapattı. Peygamberimizin -sallallahu aleyhi ve sellem- bu işlemi bizzat yapmış olması, ümmet için fiilî bir sünnet olmuştur.
27. Fazilet ve hayır sahipleriyle beraber olmayı istemek ve buna gayret göstermek sünnet-i seniyye gereğidir.
28. İzin isteyene “kim o?” denildiğinde, bilinen adı veya künyesi ile ben filanım demesi sünnettir.
29. Kim olduğu sorulan kimse, adını, soyadını, gerekirse babasının adını, memleketini ve mesleğini de söyleyerek kendini tanıtmalıdır. Sünnete uygun olan tanıtma şekli budur.
30. Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz yola çıkarken dua eder, dönerken de şöyle hamdederlerdi:
“Yolculuktan dönüyor, tevbe ediyor, kulluk yapıyor ve Rabbimiz’e hamdediyoruz.”
31. Cihaddan veya yolculuktan dönen orduyu ve misafirleri karşılamak edepten olup, Peygamberimizin -sallallahu aleyhi ve sellem- sünnetine uygundur.
32. Hediyeleşmek sünnettir.
33. Herkesin imkânı nisbetinde Allah yolunda infakta bulunması, Kur’an ve sünnette sıkça tavsiye edilmiş olan büyük sevaplardandır.
34. Müslüman bir kimsenin, dünyalık işler, mal, mülk ve zenginlik gibi konularda kendisinden aşağı derecede olanlara, din işlerinde ve manevî faziletler konusunda daha üstün olanlara bakması sünnete uygundur.
35. Köleye, hizmetçiye, çırağa kendi yediğinden yedirmek, giydiğinden giydirmek, onlara iyi muamelede bulunmak, yapabilecekleri işleri teklif etmek, gönüllerini hoş tutmak ve insanca muamele etmek gerekir.
36. Müslümanlar iyiliğe en güzel şekilde teşekkür etme sünnetini daima canlı tutmalı ve birbirlerine “cezâkellâhü hayran: Allah seni hayırla mükâfatlandırsın!” diye dua etmelidir.
37. Yeni doğan bir çocuğa tatlı bir şey çiğneyerek yalatmak sünnettir.
38. Faziletli yerleri ziyâret etmek sünnettir.
39. Kubâ mescidini cumartesi günleri ziyaret edip orada iki rek’at namaz kılmak sünnettir.
40. Sevdiği insana “Ben seni seviyorum” diye sevgisini bildirmek sünnettir.
41. Dua ederken elleri kaldırmak sünnettir.
42. Kur’an kıraatına önem veren hâfızlara Kur’an okuyup dinletmek sünnettir.
43. Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz selâm verip namazdan çıkınca üç defa “Estağfirullah”diye istiğfâr eder ve “Allâhümme ente’s-selâm ve minke’s-selâm tebârekte yâ ze’l-celâli ve’l-ikrâm: Allahım selâm sensin. Selâmet ve esenlik sendendir. Ey azamet ve kerem sahibi Allahım, sen hayır ve bereketi çok olansın” derdi.
44. İhtiyaç sahibi olan başka fakirlere bakmak bazı kere farz-ı kifâye, genel olarak da sünnettir.
45. Konuların açıklanmasında herkesin dikkatini çekecek misaller vermek eğitim ve öğretimde tesirli bir yoldur ve sünnettir.
46. Açık alanlarda namaz kılınırken, namaz kılanın önüne sütre dikmesi sünnettir.
47. Ezan okumak İslâm’ın vazgeçilmez esaslarından ve sünnetlerinden biridir.
48. Ezan okurken müezzinin “hayye ‘ale’s-salâh ve hayye ‘ale’l-felâh”larda sağa sola dönmesi sünnettir.
49. Ezanı, müezzinin söylediklerini tekrar ederek sonuna kadar dinlemek, bitince de dua etmek faziletli sünnetlerdendir.
50. Camiye ve cemaate erken gelmek ve ilk saflarda yer almak sünnette teşvik edilmiştir.
51. Seferî de olsalar mü’minlerin namazı cemaatle kılmaları sünnettir.
52. Cemaatle namazı kısa tutmak ve hutbeyi uzatmamak, Peygamber Efendimiz’in sünnetindendir.
53. Cemaatle namaz kılarken safları sık ve düz tutmak sünnettir.
54. Dağınık bir vaziyette olan saçını ve sakalını düzeltmek de sünnettir.
55. Güzel koku sürmek sünnettir. Kadınların dışarı çıkarken koku sürünmeleri ise yasaklanmıştır.
56. Cenazenin arkasından kabre kadar gitmek sünnettir.
57. Cenaze namazı kılındığı zaman, hiçbir ayırım yapmadan ölen için içtenlikle dua edilmesi sünnettir.
58. Cenazeyi teşyîde, namazını kılmak ve kabre defnetmek farz-ı kifâye, bunun dışındaki hizmetler sünnet ve müstehabdır.
59. Meşru ölçüler dâhilindeki dâvetlere icabet sünnettir.
60. Dertlilere derman olmaya çalışmak, Efendimiz’in sünnetidir.
61. Aksıran “elhamdülillah” dediğinde, “yerhamükellah” diye ona hayır dilemek sünnettir.
Bizim toplumumuzda çok kere karşılaştığımız aksırana“çok yaşa” demenin ve bunun karşılığında “sen de gör” gibi karşılık vermenin sünnetle ve İslâmî muâşeretle bir alâkası yoktur.
62. Aksıranın ağzını eliyle veya mendille kapatması sünnete uygun bir davranıştır.
63. Yemin edenin yeminini yerine getirmesine yardımcı olmak sünnettir.
64. Musâfaha yapmak sünnettir.
65. Yola çıkarken dua etmek ve zorluklarından Allah’a sığınmak sünnettir.
66. Herhangi bir topluluktan korkan ve kendisine zarar vermelerinden kuşkulanan kimsenin dua edip Allah’a sığınması sünnettir.
67. Cuma günü gusül abdesti almak, vücudun temizlenmesi gereken yerlerini temizlemek sünnettir.
68. Cumanın farzından sonra câmide iki rekât, oradan ayrılıp evine gidince, evinde de ayrıca iki rekât namaz kılmak sünnettir. Herkes durumuna uygun olanı yapabilir.
69. Sahura kalkmak sünnettir.
70. Oruç açmakta acele etmek sünnettir.
71. Taze hurma, yoksa kuru hurma o da yoksa su ile iftar etmek sünnettir.
72. İftar edilince Allah’a kısa ve özlü şekilde dua etmek sünnettir.
73. Kadir gecesi gibi müstesna fırsatları kaçırmamak için dikkatli davranmak, hatta ev halkını da bu konuda uyarmak sünnettir.
74. Kadir gecesinde namaz kılmak, Kur’an okumak, “Allah’ım! Sen çok affedicisin, affetmeyi seversin. Beni affeyle!” diye dua etmek ve tefekkürde bulunmak sünnettir.
75. Ramazan ayında her zamankinden daha fazla ibadet etmek, son on gününde de diğer Ramazan günlerinden fazla ibadete gayret etmek Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin sünnetidir.
76. Ramazanın son on gününde, mescidde itikâfa girmek sünnettir. Her yerleşim biriminde en az bir camide itikâf sünnetinin yaşatılması uygun olur. Hanımlar evlerinde itikâfa çekilebilirler.
77. Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimiz Pazartesi ve Perşembe günlerini oruçlu geçirmeye îtinâ gösterirlerdi.
78. Eyyâm-ı bîz denilen her kamerî ayın 13, 14 ve 15. günleri oruç tutmak sünnettir.
79. Umreye gitmek sünnettir.
80. Bayram namazlarına ve seferlere giderken ve dönerken farklı yollardan gidip gelmek Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin sünnetidir.
81. Kamerî aylardan muharremin onuncu günü aşûre günüdür. Bu gün oruç tutmak sünnettir.
82. Konuşmanın veya susmanın hangisi hayırlı ise, onu yapmak gerekir. Eşitlik halinde susmak sünnettir.
83. Yeni bir elbise giydikten sonra Allah’a hamdetmek, şükretmek sünnete uygun bir davranıştır.
84. Bıyıkları kırpmak,
85. Sakal bırakmak,
86. Misvak kullanmak,
87. Buruna su çekmek,
88. Tırnakları kesmek,
89. Parmak boğumlarını temizlemek,
90. Koltuk altı kıllarını gidermek,
91. Edep yerlerini temizlemek,
92. İstinca yapmak (taharetlenmek),
93. Mazmaza (ağıza su vermek) fıtrî sünnetlerdendir.
94. Misafire ikram etmek sünnettir.
95. Erkeğin, ev işlerinde âilesine yardımcı olması sünnettir.
96. Çocuk sevgisi insanda fıtrî bir duygu ve Resûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin sünnetlerinden biridir.
97. Zaruri bir sebep olmadıkça Yatsı Namazı’nda Şemş, İnşikâk ve Leyl gibi orta uzunluktaki sûreleri okumanın sünnet olduğu kabul edilir.
98. Bakara Sûresi’nin son iki âyeti olan Âmenerrasûlü’yü her gece okumak, Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin sünnetidir.
99. Tebâreke Sûresi’nin ezberlenmesi ve her gece yatmadan önce okunması Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem- Efendimizin sünnetlerindendir.
100. Uyumadan önce, yanan bir ateş varsa onu söndürmek, sünnete uygun bir davranıştır.
101. Uykudan evvel namaz kılacakmış gibi abdest almak, sağ yanına yatmak ve uyku duasını okumak sünnettir.
102. Uyku için yatağa girince sağ elimizi yanağımızın altına koymak ve sağ tarafımız üzerine yatmak sünnete uygun bir davranıştır.
103. Geceleyin uyumadan önce Âyetü’l-kürsî okumak sünnete uygun bir davranıştır.
104. Âdet edinilen hayırlı işleri, sünnetleri, ibadet ve tâatleri sürekli yapmakta kararlı olmak gerekir.
Kaynak: Riyâzü’s-Sâlihîn- Hadis-i Şerif Tercümesi, Erkam Yayınları