Günümüzde en hızlı üretilen ürün belki de bilgidir. Öyle ki geçen yıla kadar insanoğlunun ürettiği bütün bilgiden daha fazlası son yılda üretilmiştir. Hatta bazı kaynaklar, artık bilginin iki katına çıktığı bu sürenin bir günden daha az olmaya başladığını iddia etmektedir.

Bilgi üretme hızı bir asır önce oldukça yavaştı. Şimdi ise hem hızlı hem de ivmeli bir şekilde bilgi üretilmektedir. Bu bilgileri depolamak artık dijital ortamda gerçekleştirilmektedir. 2018 yılında dünyadaki toplam üretilmiş bilgi 18 zetabyte seviyesine ulaşmıştır. 2025’te ise bu değerin 175 zetabyte seviyelerine geleceği tahmin edilmektedir. Burada belirtmemiz gereken husus bu bilgilerin çoğunun depolanmadığıdır. Örneğin bir sensörün ürettiği, ilgili birimlere aktardığı ve kullanıldığı ama depolanmadan unutulduğu bilgiler de vardır. İnternetteki depolanmış bilginin yüzde doksanı son birkaç yılda üretildi. Bu üretim bu şekilde artan hızda devam edeceğe benziyor. Zira internet kullanıcısı insan ve cihaz sayıları her geçen gün artıyor.

Bu rakamlar gerçekten çok yüksek rakamlar. İnsanın beyni zor kavrıyor. İnsan beyni demişken, acaba o ne kadar geniş? Bazı bilim adamları birkaç milyar petabyte seviyelerinde bir kapasite ile insan beyninin haritalanabileceğini düşünüyorlar. Belki evrendeki bütün bilgiyi insan beynine sığdırmak mümkün olmayabilir ama bütün eşyaların isimlerinin sığdırılması mümkün olabilir.¹ Hâlihazırda insan bu kapasitesinin çok azlık bir kısmını kullansa da böyle bir kapasitenin var olduğu düşünülüyor.

• İnsan Genomu ve Veri Kapasitesi

İnsan genomundaki DNAnın tuttuğu veri yaklaşık 3 gigabyte kadardır. Bu miktar insan beyninin kapasitesine nazaran oldukça küçüktür. Yani hücrelerimizdeki genetik kod için beynimizin alabileceğinden çok daha az bilgi gerekmektedir.

Gerek insan beyni, gerek harddisk kapasiteleri yüksek olsa da elbette kâinattaki bilgi denizi o kadar büyüktür ki her şeyi kayda almak mevcut fiziksel imkânlarımızla bizim için tasavvur bile edilemez.² Bununla birlikte, içeriği ister genetik kod olsun, ister varlık isimleri olsun, temas olmaksızın, kablosuz olarak veri aktarma teknolojisinin günümüzde oldukça işlek bir şekilde kullanıldığı bir gerçektir.³

İnsanoğlu bilgi sahibi oldukça aslında bildiğinin bilmedikleri yanında çok daha az olduğunu anlamaya başlıyor. Bu durumu lisans ve lisansüstü eğitim ile ilgili bir söylem, nüktedan bir şekilde, söyle anlatır: “Her şeyi bildiğiniz düşündüğünüzde lisans diploması verilir. Hiçbir şey bilmediğinizi anladığınızda yüksek lisans diploması verilir. Hiçbir insanın bir şey bilmediğini anladığınızda doktora unvanı alırsınız.” Burada anlatılmak istenen, bilgiyi aldıkça, alınmayan çok daha fazla bilgi olduğunun anlaşılmasıdır. Bilgi sahibi olunca fikir sahibi de oluruz. Buradan yola çıkarak, eldeki bulgularla tartışma, teoriler üretme aşamasına geçilir ancak bilgi sahibi olmadığımız konularda fikir yürütmek, temelsiz bir gökdelen inşa etmeye çalışmak gibi cahilce olur.⁴

• Günümüzün En Etkili Bilgi Kaynağı

Günümüzde en etkili bilgi kaynağı olarak insanlar interneti kullanmaktalar. Kişilerin edinebileceği bilgi onların öğrenme hızı sınırına dayanmaktadır. Ancak artık insanoğlu için bilgi edinme ihtiyacı yeni teknolojik yöntemlerin geliştirilmesini gerektirmektedir. Bu noktada mühendislik ve tıp çeşitli çözümler üzerinde çalışmaktalar. Örneğin artırılmış (mütekamil) gerçeklik (Augmented Reality) bu konuda oldukça gelecek vadeden bir teknolojidir. Artırılmış gerçeklikle bir gözlüğe öyle yetenekler kazandırılabilecek ki, örneğin gitmek istediğiniz yön, doğrudan, baktığınız görüntünün üzerine gerçek zamanlı olarak süperpoze edilebilecek. Başka bir örnek olarak, örneğin baktığınız bir kişinin ismi, iş bilgileri, yüz tanıma ile küresel veritabanından çekilecek ve o an sizin gördüğünüz görüntünün üzerine altyazı olarak yazılacak. Bu doğrultudaki çalışmalar hızla sürmekte ve bilim insanları bu teknolojiyi kontakt lense uygulamanın yolları üzerinde de çalışmaktalar.

Peki, gerektiği anda böylesi hızlı bir şekilde küresel bilgiye ulaşmak yeterli olacak mı? Elbette bu da yetmeyecek, ekranda okumadan veya kulaklıkla dinlemeden daha hızlı bilgi aktarma yöntemlerine ihtiyaç duyulacak. İşte bu noktada da beyin/sinir implantları ile internete ve bilgiye hızlı erişim üzerinde yapılan çalışmalar olduğunu zikretmekte fayda var. Kafaya takılan bir cihazla sadece düşünerek e-posta gönderdiğiniz hayal edin. Bunun ilk başarılı deneyi gerçekleştirildi bile. Elbette ticarileşmesi için daha kat edecek çok yol var.

• Teknolojinin Gelişimi ve Eğitim Sistemi

Bu teknolojik gelişmeler gerçekleştirildiğinde eğitim sisteminin de tepeden tırnağa yenilenmesinin gerekeceği bir gerçek. Zira artık bilgiye erişim herkes için çok hızlı olduğundan, eğitimin kazandırması gereken, doğru ve faydalı bilgiye erişip onu kullanma yeteneği olmalıdır. Yani ezberlemeyi ölçmenin çok ehemmiyeti kalmayacak; zaten herkes istediği anda bilgiye erişebilecek. Bu gelişmeler, kitap boyutundaki bilginin kablosuz olarak bir insana aktarılmasının mümkün olup olamayacağını tarih boyunca tartışan şüpheci insanlara da çarpıcı bir cevap niteliğindedir.⁵

Dipnotlar: 1) Allah, Âdem’e bütün varlıkların isimlerini öğretti… Bakara 31 2) Eğer yeryüzündeki ağaçlar kalem, deniz de mürekkep olsa, arkasından yedi deniz daha ona katılsa, Allah’ın sözleri yine de tükenmez. Şüphesiz Allah mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir. Lokman 27 3) Sonra onu şekillendirip ona ruhundan üfledi. Secde 9 4) Siz, hadi bilginiz olan şey üzerinde tartışanlarsınız. Ama bilginiz olmayan şey hakkında niçin tartışırsınız? Oysa Allah bilir, sizler bilmezsiniz. Al-i İmran 66 5) Doğrusu senden önce de kendilerine kitablar ve belgelerle vahyettiğimiz bir takım adamlar gönderdik. Bilmiyorsanız kitablılara sorun. Sana da, insanlara gönderileni açıklayasın diye Kuran’ı indirdik. Belki düşünürler. Nahl 43, 44

Kaynak: Altınoluk Dergisi Şubat 2020, Sayı: 408

İslam ve İhsan