Günümüzde İcma Mümkün mü ve Neyi İfade Eder?

Sorularla İslam

İcma nedir? Günümüzde icma mümkün müdür? Günümüzde icma neyui ifade eder? Halit Çalışkan cevaplıyor...

İCMA NEDİR?

İcmâ, sözlükte; bir işe azmetme ve bir konuda görüş birliği etme anlammına gelir. Bir fıkıh terimi olarak; Hz. Muhammed (s.a.s)’in ümmetinden olan müctehitlerin, Hz. Peygamber’in vefatından sonraki herhangi bir devirde şer’î bir hüküm hakkında görüş birliğine varmalarıdır. Bu tarife göre icma’da şu şartların bulunması gerekir:

  • a) Müctehit olmayanların ittifakı dini bir delil sayılmaz. Müctehit; delillerdden dini hükümler çıkarma bilgi ve yeteneğine sahip olan kimsedir.
  • b) Müctehitlerin ittifakı, dini bir meselenin hükmü üzerinde ilk görüş birliği meydana geldiği zaman aranır. Daha sonra görüş değiştirmekle icma bozulmmaz.
  • c) Dini yönü bulunmayan konulardaki görüş birliği icma sayılmaz.

İcma’ın bir delil oluşu Kitap ve sünnet delillerine dayanır. Kur’an-ı Kerim’dde şöyle buyurulur: “Kim, kendisine doğru yol apaçık belli olduktan sonrra, Peygamber’den ayrılıp, müminlerin yolundan başka bir yola uyarsa, onu döndüğü yöne döndürürüz ve kendisini cehenneme sokarız. O, ne kötü dönüştür!” 99 İcma’ın delil olduğunu gösteren hadis-i şerifler de vardır: “Müslümanların güzel gördüğü şey, Allah katında da güzeldir.” 100 “Ümmetim sapıklık üzerinde birleşmez.” (İbn Mâce, Fiten, 8.) hadisleri bunlardandır.

İcma’; sarih, sükûtî ve mes’elenin belli bir kısmı üzerinde görüş birliği etmmek şeklinde olmak üzere üçe ayrılır. Sarih icma’; bir asırdaki her müctehidin icma’ konusu mesele üzerindeki görüşünü açıkça söylemiş olduğu icma’dır. Sükûtî icma’; herhangi bir asırda, ictihat etme gücüne sahip olan bir ilim adammı, belli bir görüşe ulaşır, bu görüş kendisine ulaşan başka müctehit ya da müctehitler kabul veya red şeklinde bir görüş açıklamazlarsa, o mesele üzerrinde “susma yoluyla (sükûtî) icma’ meydana gelmiş olur. Meselenin bir kısmmı üzerinde icma’a gelince, meselâ; ölenin kardeşleriyle birlikte mirasçı olan dedenin (baba cihetinden dede), kardeşleri düşüreceğini söyleyen sahabîler yanında, dedenin üçte birden az olmamak üzere mirasçı olacağını söyleyenller de vardır. Buna göre, her iki durumda, miktarı değişmekle birlikte dedenin mirasçı olacağı konusunda görüş birliği vardır. (Ebû Zehra, age, s. 179.) (Erkam İslam İlmihali)

İcmâ Nedir?