Hâce Musa Topbaş Efendi’nin Sohbeti

Hâce Musa Topbaş (k.s.) nasıl sohbet ederdi? Hâce Musa Topbaş Efendi’nin sohbetini istifadenize sunuyoruz.

Hâce Musa Topbaş -kuddise sirruh- sohbetlerinde şöyle buyuruyor:

MÂNEN TERAKKÎ SEYR U SÜLÛK İLEDİR

İnsan ne kadar ibâdet ederse etsin, bütün ömrü secde ile ve oruçlu geçsin, ancak sevap kazanır. Mânen terakkî edebilmek, ancak seyr u sülûk yoluyladır. Seyr u sülûk yoluyla insan nefsini tanır. (Acziyetinin farkına varır.) Nefsini bilince de Allah Teâlâ’yı tanımaya başlar. Zîra Cenâb-ı Hakk’ı ancak nefsini bilenler tanıyabilirler. Nefsini bilmeyen, istediği kadar zâhid olsun, âbid olsun, bilgi sahibi olsun, bütün bunlar onun kemâle ermesi için kâfî değildir.

Bir mü’min nefsini bildiğinde her şeyin mânâsı değişir. O zaman her şeyi Cenâb-ı Hakk’a ircâ etmeye başlar. Her ne zuhûr ederse etsin, o “Cenâb-ı Hakk’ın ihsanıdır” der ve öyle kabûllenir. Görüşü değiştiği için de her hareketi ibâdet olur. Cenâb-ı Hakk’ı tanımaya başlayan bu kul, meselâ mal-mülk kazanmak arzu ederse, gâye değişir. Evvelce; “Ben mal-mülk sahibi olayım, yiyip içeyim, ev-bark sahibi olayım, herkes beni alkışlasın!” şeklinde nefsânî düşüncelerle uğraşırken, tekâmül ettikçe; “Cenâb-ı Hakk’ın verdiği mal ve mülkle hem helâlinden âilemin nafakasını temin eder, hem de cemiyet-i İslâmiyeye hizmet ederim!” demeye başlar. Ve niyetteki mânâ değiştiği için dünyevî çalışmaları da ibâdet olur. İnsanın düşüncesi dâimâ Cenâb-ı Hak olduğunda, her şeyi ibâdet sayılır. Yemesi, uyuması, âilevî münâsebetleri hep ibâdet olur…

İnsan mâneviyat yoluna girdikçe şevki, aşkı artar. Ona hiçbir şey ağır gelmez. İbadet etmek, haramlardan kaçmak, hepsi zevk hâline gelir. Musîbetlere tahammül, kaza-kader bahsine icâbet kolay hâle gelir. İsteklisine ve gayretli olana mâneviyat yolunu engelleyecek hiçbir şey yoktur.

Hak Teâlâ, çok sevdiği, velîliğe istîdatlı olan kullarına bu yolu nasîb eder. Bu yola giren sâlik; ihlâs, sebat ve gayreti sâyesinde büyük velîler derecesine çıkabileceğini kat’î olarak bilmelidir. Çünkü yolumuz büyük velîler yoludur. Büyük velîler yolu olduğuna göre biz de kendimizi ona göre hazırlamalıyız! Mâdem ki Cenâb-ı Hak bizlere Bahâüddîn Nakşibend, Abdülkâdir Geylânî, Mahmud Sâmi Ramazanoğlu Hazretleri gibi velîlerini nasîb eylemiş, bizler de onların yolunda olduğumuza göre âdâba ihlâsla riâyet edersek, o güzel lûtuflardan bizlere de birer nebze nasîb eder inşâallah. Biz mâdem onları seviyoruz, onların yolundayız; gayret edildiği takdirde Cenâb-ı Hak aynı neşeyi bize de verir. Çünkü Cenâb-ı Hakk’ın hazinesi geniştir. Bu işi ciddî olarak, seve seve yapalım ki terakkî edelim.

Bütün iş, insanın enâniyetten vazgeçmesine bağlıdır. İnsan, benliği bertaraf ederse, işte o zaman kemâl yolunda mesâfeler kateder. Zâhiren ne kadar kolay hâlbuki ama bir o kadar da zor benlikten geçmek. Benlikten geçince her şey huzur bahşeder; herkes dost oluverir! Böyle biri herkese, bilhassa müslümanlara karşı gönlünde dâimâ muhabbet ve hüsn-ü zan beslemeye başlar.

Bir kişi Cenâb-ı Hakk’a vâsıl olursa, her şeye vâsıl olmuş demektir. Cenâb-ı Hakk’a vâsıl olamazsa, dünya kadar şöhreti olsun, bütün dünya onu alkışlasın, hiç kıymeti yoktur!

Mânevî yola tâlip olanlarda evvelâ; cömertlik, dürüstlük, tevâzû, engin gönül, mülâyemet, herkesle geçimlilik, ihlâs ve istikâmet aranır. İkinci olarak da; gayret, samimiyet, fedâkârlık aranır… Seyr u sülûk için mürâcaat edildiğinde, şeyh efendi her mürâcaat edeni hemen kabûl etmez. Sîretine ve sûretine bakar. Niyetini hâlis, mâneviyâta kâbiliyetli görürse istihâre verir, lâyık görmezse tehir eder. Onların gâyesi, gelişigüzel insan toplamak değil, lâyıkı vechile gönül ehillerini teşhis edip onları kemâle erdirmektir.

Şüphesiz bu ulvî yolda ana muvaffakıyet, ihlâs, tevâzû ve sa‘y u gayrettir. Bu husûsu benimseyenler, dikkatli olup Allâh’ın rızâsını taleb edenler, Rabbimiz Teâlâ Hazretleri’nin rızâsını kazanırlar. Bu âlî yoldan istifâde etmek isteyenler, Cenâb-ı Hakk’ın kendilerine bahşettiği irâde-i cüz’iyyelerini güzel kullanarak, yüksek bir azim ve irfanla hareket ettiklerinde, Cenâb-ı Hakk’ın lûtfettiği hakîkat râyihaları kendilerinde hissedilmeye başlar. Bunun için de:

1. Kulluktaki gâye, ivazsız garazsız, sırf Allâh’ın rızâsını tahsil olmalı.
2. Kur’ân-ı Kerîm’in ve Allah Rasûlü’nün emrettiklerini yapmalı ve yasakladıklarından da ciddî olarak kaçınmalı.
3. Bilhassa rızkını helâl yollardan temin etmeli. Bugün nice insanların müttakî dedikleri kimseler vardır ki, ittikâ ile hiçbir alâkaları yoktur. Çünkü kazançları şüphelidir.
4. Hakîkî, yani temkin ehli bir mürşid-i kâmile tam teslim olmalı. Hakîkatte teslîmiyet Cenâb-ı Hakk’adır. Kişi ibâdetinden ziyâde teslîmiyetinden istifâde eder. Teslîmiyeti zayıf olan sâlik, lâyıkıyla terakkî edemez.
5. Evradlarını büyük bir îtinâ ile gönlü Hakk’a vererek, mürşidinin gösterdiği âdâb üzere yapmalı.
6. Mürşid yahut ihvan sohbetlerine devam etmeli.
7. Hâlini muhâfazaya çalışıp, dünya sevgisini nefye (yok etmeye), nefsin arzularına karşı muhâlefete, ahlâkî durumunun inkişâfına ve güzelleşmesine dikkatli olmalı.
8. Sıdk ile hizmet yoluna girmeli. Zamanın îcâbına göre herkes kâbiliyet ve liyâkati ölçüsünde mü’minlere, hattâ bütün mahlûkâta hizmet etmelidir.

Şunu iyice bilmelidir ki, kulluğun nihâyeti olmadığı gibi, seyr u sülûkün de sonu yoktur. “Benim işim tamam oldu.” diyenler yarı yolda kalmışlar, kendi noksanlarını görenler ise yol almışlardır.

Sâlik; “Efendim ben ‘muhabbet’e geldim, mânevî tahsilim tamamlandı.” diyerek kendini kâfî görürse, hatâ etmiş olur.” Yani mü’min, ulaştığı mânevî seviye ne olursa olsun, orada takılıp kalmamalı, daha ileri gitmek için dâimî bir gayret içinde olmalıdır.

Netice olarak şu hususu iyice bilmeliyiz ki; bizim kurtuluşumuz, selâmet ve saâdetimiz, her hâlükârda, yani her nefeste, her adımda, her türlü hâl ve hareketimizde Rasûl-i Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz Hazretleri’ne tam olarak uymak, O’nun boyasına boyanmak, O’nun ahlâkı ile ahlâklanmak, O’nun Sünnet-i Muhammediyye’sinden kat’iyyen ayrılmamaya çalışmakla mümkündür.

Allah Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri sevdiği, aziz etmeyi murâd ettiği bir kulunun kalbine kendi sevgisini koyar. O kul, kulluk îcâbı bunun kadr u kıymetini bilip hüsn-i istîmâl ederse, yani tam ihlâs üzere, teslîmiyet yolunu tutarak kulluğun îcâbı ne ise onu îfâ ederse, perdeler açılır. Kolaylıkla Allah Teâlâ ile ünsiyet hâli tecellî eder. O bu suretle aradığını kolaylıkla bulmuş olur. Bu, Rabbimizin ilâhî iltifâtıdır. Bu hâle, bâzen Allâh’ın has bir kulunun, yani hakîkî bir mürşid-i kâmilin nazarıyla erilir. Bu pek az kimseye nasîb olur. Mürşid-i kâmilin nazarı her mürâcaat edene tesir etmez, ancak Allâh’ın murâd ettiği, her hususta ciddî, samimî, kemâle ermiş yüksek ahlâk sahibi kişilerin dahî pek azına nasîb olur… Sevgiye nâil olan, Allah Teâlâ’ya karşı bütün vazifelerini seve seve ve büyük bir rahatlıkla ve gönül huzuru içinde îfâ eder. Bâzı âbidlerin, gönüllerindeki sevgi noksanlığı sebebiyle, ibâdetlerinde tam bir zevk ve huzur hâli olmaz.

Sevgi denildiğinde ilk olarak Hâlık-ı Zülcelâl ve’l-Kemâl Hazretleri hatıra gelir. Sonra Fahr-i Kâinat Efendimiz sallâllâhu aleyhi ve sellem hatırlanmalıdır. Ondan da sonra Cenâb-ı Hakk’ın has kulları diğer peygamberler, ashâb ve evliyâullah hazarâtı yer alır… Mü’minleri sevmek, hayvanâtı sevmek, sevmek, sevmek… Sevmek böyle sırayla birbirini takip ediyor…

Allah Teâlâ’yı seven, O’ndan başkasını hakîkî mânâda sevemez, buna tâkati kalmaz. Diğer sevgiler de devam eder. Meselâ anasını, babasını, âilesini ve çocuğunu, malını mülkünü sever. Fakat bu sevgi Allah Teâlâ’nın sevgisinden neş’et eden, yerli yerinde, ölçülü bir sevgidir. Böyle ölçülü muhabbetler makbûldür. Çünkü kulun hemcinsine sevgi göstermesi, insanlık îcâbıdır. İnsan anasını babasını sever, çünkü onun dünyaya gelmesine ve dînî bilgi sahibi olmasına onlar vesîle olmuşlardır. İffetli, yüce ahlâk sahibi, fazîletli âilesini sever. Bu sevgi de Allah için olursa makbûldür… Mala mülke gelince, onlar İslâmiyet ve insâniyetin faydasına kullanılırsa o da memduhtur… Sevgi kemâl bulunca, o zaman kul, yalnız Allâh’ın sevdiğini sever. Allâh’ın buğz ettiği müşrikleri, din düşmanlarını sevemez, hattâ onlara buğz eder.

Hakk’ı gerçekten sevenlere, hakîkaten dünya cennet hâline gelir. Çünkü onların gönüllerini Allah sevgisi öyle ihâta eder ki, abes hiçbir şey göremezler. Severler, severler, severler, yine severler. Sevgi sözünden başka her konu onları sıkar, sıkar, huzurlarını alır… Bu sevgi, şevk ve aşk hâline dönüştüğü zaman, sahibini vecd hâline getirir. Çünkü kendi aradan çıkmış, sevdiğiyle var olmuştur… Sevgiye nâil olan, Allah Teâlâ’ya karşı bütün vazifelerini seve seve, büyük bir rahatlıkla ve gönül huzuru içinde îfâ eder.

Allah Rasûlü sallâllâhu aleyhi ve sellem Hazretleri, ashâb-ı kirâm hazarâtını Mescid-i Nebevî’de, “Suffe” denilen mahalde sohbetleriyle tekâmül ettirmişlerdir. Muhammed Bahâüddîn Nakşibend ve emsâli pîrân hazarâtı, sohbete çok ehemmiyet vermişler, büyük velîler bu mânevî dershânelerde yetişmişlerdir. Sohbetlerde çok sır vardır. Hem rûhânî bakımdan hem de zâhirî bilgi bakımından…

Sohbet, ivazsız-garazsız, dünyevî bir menfaate müstenid olmayıp sırf Allah rızâsı için yapılırsa, melekler de o toplantıya iştirâk ederler… Bu sohbetler, mü’minler arasındaki ülfet, samimiyet, sevgi ve muhabbeti kuvvetlendirir. Sohbetlere gelemeyenler, ne kadar derslerini de yapsalar, karşılıklı muhabbet olmaz. Sâlikler gece evrâdına devam etmekle beraber, sohbetlerini de ihmâl etmemelidirler. “Sohbet, diğer yapılan zikir ve evrâdın tamamlayıcısıdır.” denilmektedir. Herhangi bir kimse, evrâdını muntazam yapmak şartıyla, ihlâs üzere mânevî sohbetlere devam ettiğinde, kalbinde dünyâ, hattâ ukbâ sevgisi bile kalmaz, tek Mevlâ sevgisi yer alır. Mevlâ’yı seven, dürüst, istikâmet ehli olur, dînî ve dünyevî vecîbelerini yerine getirir. Zîra sohbetlerde, dünya kiri ve muhabbeti gönülden çıkar. Onun yerini Allah ve Peygamber sevgisi doldurur. Orada bulunan kimseler, geldiklerinde ne kadar yorgun ve neşesiz olsalar da, meclisten ayrılırken ne yorgunlukları, ne de neşesizlikleri kalır… Dinç ve huzurlu olurlar. Zîra bir kalbe Mevlâ muhabbeti girdiğinde, her şey tamam olur.

Âdâbının gereği yerine getirilen sohbetlerin tadı, zevki târif edilemez. Çünkü orada bulunanlar, huzur içine dalarlar. Bilhassa sohbet eden salâhiyetli bir kimse olursa, onun tasarrufu ile dinleyenler arasında birbirlerine karşı sevgi, saygı, samimiyet, hulâsa her türlü tecelliler zuhûr eder. Âdâba ne kadar riâyet edilirse, Cenâb-ı Hak feyzini o kadar çoğaltır.

Çok kimseler, namazlarını kılmak ve oruçlarını tutmakla dînî vazifelerini edâ ettiklerini sanarak müsterihtirler. Ancak bu kâfî değildir. Cenâb-ı Hakk’ın emirlerine riâyet ve tâzimle beraber, mahlûkâtına da şefkatli olmak gerekir. Bu da ancak fedâkârlık ve samimî bir hizmetle elde edilir. Demek ki her akl-ı selîm sahibi müslümanın, farzları edâ edip haramlardan kaçındıktan sonra dikkat edeceği husus, müslümanlığa, topluma ve bütün mahlûkâta hizmet edip faydalı olmasıdır.

Sırf Allah Teâlâ’nın rızâsını kastederek, bedenî, fikrî ve mâlî hizmette bulanamayanlar, kâmil mü’min olamazlar. Çünkü bu sayılanlar, farzların tamamlayıcısı ve Rasûl-i Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz’in Sünnet-i Seniyyesi’nden cüzlerdir…

Mâlî vaziyetimiz müsâit ise kesemizi açacağız. Eli sıkılık, bilhassa Hak yolunda olanlar için, makbûl bir şey değildir. İlmimiz varsa, ehlini bulacağız ve münâsip yerlerde onu neşredeceğiz. Kişi isterse, Cenâb-ı Hak ona o fırsatı verir. Hangi meslek erbâbı isek, kendi mesleğimizde ve her hususta topluma faydalı olacağız. Komşuyu ziyarete gideceğiz, hastalarımızı ziyaret edeceğiz. Cenâze teşyiinde bulunacağız. İnsan niyet ettikten sonra daha nice nice tatlı, güzel ameller işleyebilir…

Bâzıları, huzûrumuz (zikir hâlimiz) bozulur diye halka karışıp hizmet etmekten çekinmektedir. Bu da nefsin tuzaklarından biridir. Asıl hüner, hem duâya ve hizmete devam etmek, hem de Rabbimizle ünsiyet hâlinde olmaktır.

Hizmet eden kişi, hizmetine devam ettiği müddetçe mânen de terakkî etmelidir. Gönlünü Rabbine lâyıkı vechile verip, ihlâs, edep ve tevâzû üzere kulluk vazifesini kemâliyle yapmaya gayretli olmalıdır. Yoksa mâneviyâta ve usûle uymayan hizmet ehli, rûhen inkişaf ve terakkî edemezse, yaptığı hizmetler, rûhâniyetini zâyî eder… Niyeti zayıf olduğu için Cenâb-ı Hak Celle ve Âlâ Hazretleri’nin nusretinden mahrum kalır.

Ey yüceler yücesi Allâh’ım! Şan, şeref, kuvvet, kudret ve bütün âlî sıfatlar Sana âittir. Bizler mahlûk olarak Sen’in o ince sanatını ve hudutsuz derin ahlâkını nasıl idrâk edebiliriz!? Kerem et, lûtfet, basîret penceremiz açılsın da -bir şemme olsun- nasîbimize göre Sen’i anlayabilelim. Aşkımızı ziyâdeleştir de sâyende kulluğumuzu büyük bir şevk ve edep içinde îfâ edebilelim. Tamamlık, kemâl senin sıfatın; noksanlık ise bizim sıfatımız. Bizleri bağışla, hatâlarımız sebebiyle azâb eyleme!

Yâ Rab! Bizi muhabbet nîmetinden mahrûm eyleme! Her şey, Sen’in sevginle yeşerir, canlanır, kuvvet bulur. Yâ Rab! Sevdiklerini sevdir. Başta Rasûl-i Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz Hazretleri’ni sevdirdiğin gibi, sevilmeye lâyık olan her dostunu sevdir. Bizleri, sırasıyla bütün Ehl-i Beyt’in, ashâb-ı kirâm hazarâtının, hulâsa İslâmiyet’i seven ve ona hizmet edenlerin bilâ-istisnâ hepsinin ayaklarının tozu eyle!

Ya Rab! Sen’in sâyende, Sen’i seviyoruz. Yine Sen’in sâyende, sevdiklerini seviyoruz. Yine Sen’in sâyende, Sen’i sevenleri seviyoruz. Yine Sen’in sâyende, Sen’i sevenleri sevenleri seviyoruz.

Allâh’ım! Ancak Sen’in affına, Rahmanlığına, Gaffarlığına sığınıyoruz. Adâletinle değil, lûtfunla muâmele etmeni istiyoruz!

Kaynak: Mehmet Lütfi Arslan, Marifet Meclisleri, Erkam Yayınları