Hakk’a Davet ile İlgili Örnekler
Tebliğ hizmetinin önemi nedir? İslam’a davet ile ilgili hadisler neledir? Hakk’a davet ve tebliğ hizmeti ile ilgili örnekler.
Bir mü’mini diğer insanlardan ayıran en mühim vasıflardan biri, merhamettir. Yaratan’dan ötürü yaratılanlara gösterilen merhametin bir tezâhürü olarak yapılan ulvî hizmetlerin başında da İslâm’ı tebliğ ve Hakk’a dâvet gelir.
İnsanları hayra çağırmak, yanlışlarını düzelterek bilmedikleri doğruları öğretmek, mâneviyatlarını takviye edip gönül âlemlerini Hakk’a yönlendirmek, onlara yapılabilecek en büyük hizmettir. İnsanların hem bu dünyalarını hem de ebedî âlemlerini güzelleştiren bu hizmet, îman nîmetinden dolayı Hakk’a şükür vazifemizin de en güzel bir tezâhür şeklidir. Hakk’ın rızâsını kazandıran bereketli ve fazîletli bir amel-i sâlihtir. Bir insan için Cenâb-ı Hakk’ın şu medhine nâil olmaktan daha büyük bir mazhariyet düşünülebilir mi?:
“(İnsanları) Allâh’a dâvet eden, sâlih ameller işleyen ve «Ben Müslümanlardanım.» diyenden daha güzel sözlü kim olabilir?” (Fussilet, 33)
Yüce Rabbimiz, kendilerinden râzı olduğu ve ebedî kurtuluşa erdirdiği, sâlih kullarından olmamızı arzu ederek şöyle buyurmaktadır:
“Sizden, hayra dâvet eden ve iyiliği emredip kötülükten nehyeden bir topluluk bulunsun. İşte onlar felâha erenlerdir.” (Âl-i İmrân, 104)
TEBLİĞ HİZMETİNİN ÖNEMİ
Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- de, tebliğ hizmetinin ehemmiyetine dâir şöyle buyurmuşlardır:
“Allâh’a yemin ederim ki, Cenâb-ı Hakk’ın senin vâsıtanla bir kişiyi hidâyete erdirmesi, (en kıymetli dünyâ nîmeti sayılan) kızıl develere sâhip olmandan daha hayırlıdır.” (Buhârî, Ashâbu’n-Nebî, 9)
Nitekim Hazret-i Ebû Bekir -radıyallâhu anh-, servetinin çoğunu köleleri hürriyetine kavuşturmak ve onların hidâyetine vesîle olmak için sarf ederdi. Zîrâ bir mü’mini sevindirmek ve onun kulluk vazifelerini huzur içinde îfâ edebilmesini sağlamak, Hazret-i Ebû Bekir -radıyallâhu anh- için târif edilmez bir saâdet kaynağı olmuştu. Servetini bu şekilde harcayıp tüketmesinden hoşlanmayan babası Ebû Kuhâfe birgün:
“–Oğlum, sen hep zayıf ve güçsüz köleleri satın alıp âzâd ediyorsun. Madem köle âzâd edeceksin, şöyle güçlü-kuvvetli köleler satın al da, tehlike ve kötülüklere karşı önünde durup seni korusunlar.” dedi.
Hazret-i Ebû Bekir -radıyallâhu anh- ise:
“–Babacığım, benim böyle davranmakta yegâne maksadım Allâh’ın rızâsını kazanmaktır. Ben onları âzâd etmekle ancak Allah katındaki mükâfâtı istiyorum.” dedi.
Hazret-i Ebûbekir’in bu ve benzeri cömertlik ve hizmetlerini medhetmek üzere şu âyet-i kerîmeler nâzil oldu:
“Malını Allah yolunda harcayıp takvâ sâhibi olan (haramlardan sakınan ve), o en güzel kelimeyi (kelime-i tevhîdi) tasdik eden kimseyi Biz de en kolay yola muvaffak kılarız.” (el-Leyl, 5-7)[1]
Âlemlerin Fahr-i Ebedîsi, bir hadîs-i şerîflerinde şöyle buyurmuşlardır:
“Hidâyet yoluna dâvet eden kimse, ona tâbî olanların ecirleri kadar ecir alır. Bu, kendisine tâbî olanların ecrinden de bir şey eksiltmez! Kötü bir yola dâvet eden kimse de, kendisine tâbî olanların günahları kadar günah alır. Bu da, ona tâbî olanların günahlarından hiçbir şey eksiltmez!..” (Müslim, İlim, 16; Ebû Dâvûd, Sünnet, 6/4609)
Görüldüğü gibi hem hakkı ve hayrı tebliğ, hem de şerre ve bâtıla dâvet yönündeki faaliyetlerin karşılığı, kar topunun yuvarlanarak büyük bir çığa dönüşmesi gibi katlanarak artmaktadır.
Tebliğ hizmeti, aynı zamanda “büyük bir cihâd”dır. Nitekim Cenâb-ı Hak şöyle buyurur:
“Kâfirlere aslâ boyun eğme! Ve bu (Kur’ân) ile onlara karşı bütün gücünle büyük bir cihâd et!” (el-Furkân, 52)
Âyet-i kerîmedeki bu “büyük cihâd” emrinin, henüz mü’minlerin müşriklerle mücâdele edecek maddî güçlerinin bulunmadığı Mekke döneminde gelmiş olması, cihâdın en mühim mânâlarından birini ortaya koymaktadır ki, o da, Kur’ân-ı Kerîm’in hayâta tatbik edilmesi ve insanlara anlatılmasıdır. Zîrâ o dönemde mü’minlerin elinde Allâh’ın kelâmından başka hiçbir vâsıta yoktu. Sadece Kur’ân’ı öğreniyor ve onu tebliğ ediyorlardı. Çok büyük çile ve meşakkatlere katlanarak İslâm’ın hidâyet dâvetini insanlara duyurmaya çalışıyorlardı.
Tebliğ hizmetinde, arzu edilen netîceye ulaşabilmek için, evvelâ Kur’ân ile meşgûliyette duygu derinliğine ulaşmış hassas bir gönle sâhip olmak ve Kur’ân ahlâkıyla ahlâklanmak gerekir. Zîrâ İslâm’ın en güzel tebliği, kişinin âdeta canlı bir Kur’ân gibi yaşayarak, İslâm’ın güzelliklerini kendi hayâtında sergileyebilmesiyle gerçekleşir.
Peygamber Efendimiz -aleyhissalâtü vesselâm- da, her fırsatta ümmetine tebliğ vazife ve mes’ûliyetini hatırlatmış ve buna teşvik etmiştir. Nitekim hadîs-i şerîflerinde şöyle buyurmuşlardır:
“Benden bir âyet bile olsa insanlara ulaştırınız.” (Buhârî, Enbiyâ, 50)
“Bizden bir hadis işiten ve onu başkalarına ulaştırabilmek için aynen muhafaza eden kimsenin Allah yüzünü ak etsin. (Çünkü) kendisine bilgi ulaştırılan nice insan vardır ki, o bilgiyi, bizzat işiten kimseden daha iyi anlar ve tatbik eder.” (Tirmizî, İlim, 7)
İnsanlığı kötülük ve şerden uzaklaştırarak güzellik ve hayra dâvet etmenin, bir bakıma Hakk’a îmânın mihenk taşı mevkiinde olduğunu ihtâr eden şu nebevî beyan da çok ibretlidir:
“Sizden her kim bir kötülük görürse onu eliyle düzeltsin; buna gücü yetmezse diliyle düzeltsin; buna da gücü yetmezse kalbiyle buğzetsin, ki bu, îmânın en zayıf hâlidir.” (Müslim, Îmân, 78)
İYİLİĞİ TAVSİYE EDİP KÖTÜLÜĞE MANİ OLMA MES’ÛLİYETİ
Kâinâtın Fahr-i Ebedîsi bir gün, iyiliği tavsiye edip kötülüğe mânî olma mes’ûliyetinden bahsederken şöyle bir misal vermiştir:
“Gemi yolcuları alt ve üst katlara yerleştiler. Geminin alt katında seyahat edenler; «Su ihtiyacımızı karşılamak için ikide bir yukarı çıkıyor, üsttekileri rahatsız ediyoruz. Geminin tabanında bir delik açıp suyu oradan alalım.» diye konuştular.
Bu durumda üst kattakiler onlara mânî olmazsa, hepsi birden boğulup giderler. Şayet onlara gemiyi delmenin yanlış olduğunu anlatırlarsa, hem kendilerini, hem diğerlerini boğulmaktan kurtarırlar.” (Buhârî, Şehâdât, 30; Tirmizî, Fiten, 12)
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, İsrâiloğulları’nın nasıl bozulmaya başladığını da şöyle haber vermiştir:
“İlk zamanlar, kötülük yapan birini görünce:
«Bak arkadaş! Allah’tan kork ve bu yaptığından vazgeç! Çünkü bunu yapmak sana helâl değil!» diye uyarırlardı. Ertesi gün o adamı aynı vaziyette gördüklerinde onunla birlikte yiyip içmek ve yanında oturabilmek için bir daha îkaz etmezlerdi. İşte o zaman Allah Teâlâ onların kalplerini birbirine benzetti.”
Peygamber Efendimiz bunları söylerken bir yere yaslanarak konuşuyordu. Birden doğruldu ve sözünü şöyle tamamladı:
“Ya siz de birbirinize iyi şeyleri tavsiye eder, kötülüklerden sakındırır, zâlimin zulmüne mânî olursunuz, yahut da Allah Teâlâ kalplerinizi birbirine benzetir, İsrâiloğulları’na lânet ettiği gibi size de lânet eder.”[2]
Gazâlî Hazretleri, gayr-i müslim ve fâsıklarla beraberliğin, başlangıçta zihnî yakınlığa, bu yakınlığın da zaman içinde kalbî beraberliğe dönüşeceğini bildirmiştir. Bu ise insanın adım adım helâke sürüklenmesi demektir.
Tebliğ vezîfesinin ihmâli, kişiyi hem bu dünyada hem de âhirette pek çok sıkıntılara dûçâr eder. Bu hususta Ebû Hüreyre -radıyallâhu anh- şöyle buyurur:
“(Ashâb-ı kirâm arasında şu hakîkati) duyardık:
Kıyâmet gününde bir kişinin yakasına, hiç tanımadığı biri gelip yapışır. Adam şaşırarak:
«–Benden ne istiyorsun? Ben seni hiç tanımıyorum ki!» der.
Yakasına yapışan kişi ise:
«–Dünyada iken beni hatâ ve çirkin işler üzerinde görürdün de, îkaz etmez, beni o kötülüklerden alıkoymazdın.» diyerek ondan dâvâcı olur.”[3]
TEBLİĞ VAZİFESİ
Tebliğ hizmetinde bulunacak kişinin; ilim, amel-i sâlih ve güzel ahlâk üzere yaşayarak numûne olması zarûrîdir. Zîrâ câhilin tebliğinin, hem üslûp itibârıyla hem de muhtevâ bakımından yanlışlıklardan berî olması düşünülemez. O hâlde, bu yolda ilk olarak, “ilmî ve kalbî sermâye”ye ihtiyaç vardır.
Diğer taraftan, tebliğ vazifesinde bulunacak her mü’minin, önce kendi şahsiyetini olgunlaştırması îcâb eder. Zîrâ insanları hakka ve hayra dâvet için en tesirli irşad vâsıtası; hakkın, hayrın, fazîlet ve doğruluğun canlı ve müşahhas bir timsâli hâline gelmektir. Bu bakımdan her peygamber, evvelâ yaşadığı nezih hayatla kendisinin “emîn ve sâdık” olduğunu insanlara tescil ettirerek çevresinde büyük bir îtimad kazanmıştır. Dolayısıyla kalbi mânevî marazlar ve dikenlerle dolu bir kimsenin tebliğe kalkışması, boşuna bir yorgunluk ve büyük bir hatâdır. Böyleleri, kaş yapayım derken göz çıkarmak misâli, hayra çağırayım derken İslâm’a zarar verir, insanları dînden-îmandan uzaklaştırırlar.
Hazret-i Ali -radıyallâhu anh-’ın dediği gibi; “Eğrinin gölgesi de eğri olur.” Yâni eğri cetvelden doğru çizgi çıkmaz.
Cenâb-ı Hak, âyet-i kerîmede, İslâm’a dâvetin usûlünü şöyle beyân buyurur:
“(Rasûlüm!) Sen, Rabbinin yoluna hikmet ve güzel öğütle dâvet et! Ve onlarla en güzel şekilde mücâdele et...” (en-Nahl, 125)
Hazret-i Ali -radıyallâhu anh-, hikmet ve güzel öğüdün kıymetini şöyle ifâde eder:
“İnsanları, düşündürücü hikmetli sözlerle îkâz edin ki, kalpleri huzur bulsun.”
“Kalbini öğütle yaşat, hikmetle aydınlat!”
İnsanları irşâda çalışırken açık ve anlaşılır bir üslûb kullanılmalıdır. Zîrâ Mevlânâ Hazretleri’nin buyurduğu gibi; “Ne kadar çok bilirsen bil, söylediklerin, karşındakilerin anlayabileceği kadardır.”
Yine bir mü’min, tebliğ ve irşad hizmetinde üslûp olarak “muâhezeyi kendisine, müsâmahayı gayriye” yöneltmeli ve yumuşak bir lisan kullanmalıdır.
Tebliğ hizmetinde dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da tebliğcinin kendisini toplumdan mes’ûl hissetmesi ve muhâtabına değer vermesidir. Tebliğin muhâtabı olan insanın, Allâh’ın yarattığı şerefli bir varlık olduğunu hatırından çıkarmamasıdır.
Şimdi, bahsi geçen mevzûlarla alâkalı târihin kaydettiği sayısız fazîlet tablolarının bir kısmını birlikte mütâlaa edelim:
HAKK’A DAVET ÖRNEKLERİ
Peygamberimizin Hakk’a Daveti
Peygamber -aleyhissalâtü vesselâm- Efendimiz’in Hakk’a dâvet husûsundaki titizlik ve gayretini Hazret-i Ali -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:
“Sen, (önce) yakın akrabâlarını inzâr et, (âhiret azâbıyla uyar!)” (eş-Şuarâ, 214) âyeti nâzil olunca Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- beni çağırdı:
“–Ey Ali! Yüce Allah, en yakın hısımlarımı inzâr etmemi emretti. Bu bana çok kaygı verdi. Biliyorum ki ben ne zaman kavmime bu işi açmaya kalksam, muhakkak hoşuma gitmeyen şeylerle karşılaşacağım…
Ey Ali! Bize, bir kap yemek hazırla ve üzerine de koyun budundan koy. Bir kap da süt getir. Sonra, Abdülmuttaliboğulları’nı çağır da onlarla konuşayım ve emrolunduğum şeyi kendilerine tebliğ edeyim.” buyurdu.
Hazret-i Ali, Peygamber Efendimiz’in emri ile hazırladığı şeyleri onlara ikrâm etti. Bir kişinin bile kendi başına yiyebileceği az bir yemeğin kırk kişiye yettiğini gören Ebû Leheb:
“–Şaşılacak şey! Arkadaşınız sizi büyük bir sihirle büyüledi! Doğrusu biz, bugünkü gibi bir sihir hiç görmedik!” diyerek Rasûlullâh’ın konuşmasına imkân vermedi.
Ebû Leheb’in sözleri, Rasûlullah Efendimiz’in çok ağırına gitti. Sustu ve o mecliste hiç konuşmadı. Orada bulunanlar da bir müddet sonra dağılıp gittiler.[4]
Lâkin Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, bu uğurda karşılaştığı sıkıntılara aldırmadan vazifesine sabırla devâm etti. Ertesi gün akrabâlarını tekrar topladı ve yine aynı sıkıntılarla yüzyüze geldi. Buna rağmen onları İslâm’a dâvet etti.[5]
Efendimiz -aleyhissalâtü vesselâm-’ın bu davranışından şunu anlıyoruz ki tebliğ; sabır, ikram ve tebessümle yapılmalıdır. Zîrâ insan, ihsâna mağlûptur.
Safa Tepesi Tebliği
Fahr-i Kâinât Efendimiz, bir gün Safâ Tepesi’ne çıkarak Kureyş Kabîlesi’nin bütün kollarına tek tek seslendi. Onlar da bu dâvete icâbet ederek Safâ Tepesi’ne geldiler. Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, yüksek bir kayanın üzerinden onlara şöyle hitâb etti:
“–Ey Kureyş cemaati! Ben size, şu dağın eteğinde veya şu vâdide düşman atlıları var; hemen size saldıracak, mallarınızı gasbedecek desem, bana inanır mısınız?”
Kureyşliler hiç düşünmeden:
“–Evet inanırız! Çünkü şimdiye kadar Sen’i hep doğru olarak bulduk. Sen’in yalan söylediğini hiç işitmedik!” dediler.[6]
Karşısındaki insanlardan bu tasdîki alan Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, onlara şu ilâhî hakîkati bildirdi:
“–O hâlde ben şimdi size, önünüzde şiddetli bir azap günü bulunduğunu, Allâh’a inanmayanların, o çetin azâba uğrayacaklarını haber veriyorum. Ben sizi o çetin azaptan sakındırmak için gönderildim.
Ey Kureyşliler! Size karşı benim hâlim, düşmanı gören ve âilesine zarar vereceğinden korkarak hemen haber vermeye koşan bir adamın hâli gibidir.
Ey Kureyş cemaati! Siz uykuya dalar gibi öleceksiniz. Uykudan uyanır gibi de dirileceksiniz. Kabirden kalkıp Allâh’ın huzûruna varmanız, dünyâdaki her hareketinizin hesâbını vermeniz muhakkaktır. Neticede hayır ve ibâdetlerinizin mükâfâtını, kötü işlerinizin de cezâ ve şiddetli azâbını göreceksiniz! Mükâfat ebedî bir cennet; mücâzat da ebedî bir cehennemdir.”[7]
Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in bu hitâbesine, orada bulunanlardan umûmî bir îtiraz gelmedi. Yalnız amcası Ebû Leheb:
“–Hay eli kuruyası! Bizi buraya bunun için mi çağırdın?” diyerek münâsebetsiz ve yakışıksız sözler sarf etti. Hakâretleriyle Peygamber Efendimiz’in aziz kalbini incitti.
Ebû Leheb’in bu tavrı üzerine, onu ve hanımını zemmeden ve cehennemlik olduklarını îlân eden “Tebbet Sûresi” nâzil oldu:
“Ebû Leheb’in iki eli kurusun! Kurudu da. Malı ve kazandıkları ona fayda vermedi. O, alevli bir ateşte yanacak. Odun taşıyıcı olarak ve boynunda hurma lifinden bükülmüş bir ip olduğu hâlde karısı da (ateşe girecek).” (Tebbet, 1-5) (Buhârî, Tefsîr, 26/2, 34/2, 111/1-2; Müslim, Îmân, 355)
Allah’ın Dînini Tebliğden Vazgeçmem
Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, ulaştığı kalbî kıvam ve kemâl ile, bütün beşeriyeti hidâyete getirme iştiyâkı içinde dîn-i mübîn-i İslâm’ı ömür boyu tebliğ etmiş, kendisine tevdî edilen bu ilâhî emâneti îfâ şuuru, onu zirvelerin zirvesi hâline getirmiştir. Vazifesini icrâya mânî olacak bütün dünyevî teklifleri tereddütsüz reddederek, Hakk’a kulluğu her şeyin üstünde telâkkî etmiştir. Tebliğin ilk döneminde vukû bulan şu hâdise, bu hakîkati ne güzel ifâde etmektedir:
Müşrikler, Ebû Tâlib vâsıtasıyla Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e haber göndererek dâvâsından vazgeçmesini istemişlerdi. Bunun üzerine Allah Rasûlü şu mukâbelede bulundu:
“–Amca! Vallâhi, Allâh’ın dînini tebliğden vazgeçmem için, güneşi sağ elime, ayı da sol elime koyacak olsalar, ben yine de bu dâvâdan vazgeçmem! Ya yüce Allah, onu bütün cihâna yayar, vazifem biter; ya da bu yolda ölür giderim!”
Sonra da mübârek gözleri yaşardı ve ağladı. (İbn-i Hişâm, I, 278; İbn-i Kesîr, el-Bidâye, III, 96-97; İbn-i Esîr, el-Kâmil, II, 64)
Peygamberimizin İslam’ı Yayması ve İnsanlara Hizmeti
Rasûl-i Ekrem Efendimiz, İslâm’ı yaymak ve insanlara en büyük hizmette bulunmak için kapı kapı dolaşır ve ilâhî hakîkatleri tekrar tekrar anlatırdı. Bıkmak, usanmak nedir bilmezdi. En acımasız bir şekilde düşmanlık edenlere bile aynı hakîkatleri defâlarca anlatmıştı. Buna misâl olabilecek bir müşâhedesini Muğîre bin Şûbe şöyle nakleder:
“Ben ve Ebû Cehil, Mekke sokaklarından birinde giderken Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- ile karşılaştık. Rasûl-i Ekrem Efendimiz, Ebû Cehil’e:
«–Ey Ebu’l-Hakem! Gel, Allâh’a ve Rasûlü’ne tâbî ol da senin için Allâh’a duâ edeyim?» buyurdu. Ebû Cehil ise:
«–Yâ Muhammed! Sen yine ilâhlarımıza dil uzatacak, onlara tapmaktan bizi menedeceksin, değil mi? Yemin ederim ki söylediğin şeylerin hak olduğunu bilseydim Sana tâbî olurdum!» dedi.
Fahr-i Kâinât Efendimiz ayrılıp gidince de bana dönüp:
«–Vallâhi ben iyi biliyorum ki O’nun söyledikleri hak ve gerçektir!..» îtirâfında bulundu…”
Daha sonra Ebû Cehil îmân etmemesinin, kabîleler arası üstünlük sağlama yarışından ve kıskançlıktan kaynaklandığını anlatmıştır. (İbn-i Kesîr, el-Bidâye, III, 113)
Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- yine birgün Ebû Cehil ve arkadaşlarının yanına uğramıştı.
“–Ey Muhammed, vallâhi biz Sen’i yalanlamıyoruz; Sen bizim yanımızda son derece sâdık bir insansın. Ancak biz, Sen’in getirmiş olduğunu yalanlıyoruz.” dediler.
Böylece, vicdânen kabul ettikleri bir hakîkati, nefsâniyetlerine tâbî olarak reddettiler. Cenâb-ı Hak şu âyet-i kerîmeyi inzâl buyurarak onların bu perişan hâllerini ibret için gözler önüne serdi:
“Onların söylediği sözlerin Sen’i hakîkaten üzmekte olduğunu biliyoruz. Aslında onlar Sen’i yalanlamıyorlar, fakat o zâlimler açıkça Allâh’ın âyetlerini inkâr ediyorlar.” (el-En’âm, 33)[8]
Hakk’a Davet Örneği
Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in Hakk’a dâvet husûsunda sâhip olduğu pek çok güzel hasleti gösteren şu hâdise ne güzel bir misaldir:
Kureyşliler çok saygı gösterdikleri Husayn’a giderek:
“–Şu adamla bizim adımıza konuş. O ilâhlarımıza dil uzatıyor, onlara kötü sözler söylüyor.” dediler ve birlikte Allah Rasûlü’nün kapısına kadar geldiler. Müşrikler kapıya yakın bir yere oturarak beklemeye başladılar. Husayn ise içeri girdi. Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz:
“–İhtiyara yer açın!” buyurdu. Husayn’ın müslüman olan oğlu İmran ve arkadaşları oldukça kalabalık bir cemaat hâlinde Allah Rasûlü’nün yanında bulunuyorlardı. Husayn, Peygamber Efendimiz’e:
“–Bu Sen’den duyduklarımız nedir!? Tanrılarımızı reddediyor, onlara dil uzatıyormuşsun. Hâlbuki Sen’in baban akıllı ve hayırlı bir kimseydi.” dedi.
Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şu karşılığı verdi:
“–Ey Husayn, kaç tanrıya tapıyorsun?”
“–Yedisi yerde biri gökte sekiz tanrıya.”
“–Sana bir zarar isabet ettiğinde hangisine yalvarıyorsun?”
“–Göktekine.”
“–Malın helâk olduğunda kime yalvarıyorsun?”
“–Göktekine.”
“–Senin isteklerine icâbet eden yalnız bir ilâh iken ne diye başkalarını O’na ortak koşuyorsun? Şükrederek onları râzı ettiğini mi sanıyorsun, yoksa seni helâk etmelerinden mi korkuyorsun?”
“–Her iki sebepten de değil.”
Husayn, o güne kadar Peygamber Efendimiz gibi bir zât ile hiç konuşmadığını anlamıştı.
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:
“–Ey Husayn! Müslüman ol, selâmet bulursun.” buyurdu.
Husayn:
“–Kavmim ve yakınlarım var, ne söyleyeyim?” diye sorunca Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:
“–Allâh’ım! İşimi kemâle erdirmem için Sen’den hidâyet istiyorum. Bana faydalı olacak ilmimi artır, de!” buyurdu.
Husayn, bu duâyı yaptı ve bir müddet sonra da müslüman oldu. Ayağa kalkınca, oğlu İmran sevincinden babasının başını, ellerini ve ayaklarını öptü.
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bu hâli görünce hislenerek ağladı ve:
“–İmrân’ın yaptığına ağladım. Babası Husayn kâfir olarak içeri girdiğinde İmran ayağa kalkmadı, onun yüzüne bile bakmadı. Ama İslâm’a girince hakkını ödedi. İşte bu incelikten dolayı duygulandım.” buyurdu.
Husayn ayrılmak istediğinde Allah Rasûlü ashâbına:
“–Kalkınız, kendisini evine kadar uğurlayınız!” buyurdu.
Onun yanındaki kalabalıkla kapıdan çıktığını gören Kureyş müşrikleri:
“Husayn da dînini terk etti.” diyerek kendisi ile görüşmeden dağılıp gittiler.[9]
Fahr-i Kâinât Efendimiz, Husayn -radıyallâhu anh-’ı, hikmetle, güzel öğütle ve mükemmel bir ahlâk ile İslâm’a dâvet etmişti. Bu muhteşem üslûp karşısında âdeta eriyen Husayn, daha oradan ayrılmadan îman nîmeti ile şereflendi.
Ebedi Saadet ve Selamete Davet
Hazret-i Âişe vâlidemiz, Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e:
“–Uhud Harbi’nden daha fazla daraldığınız bir gün oldu mu yâ Rasûlallah?” diye sormuştu.
Peygamber Efendimiz -aleyhissalâtü vesselâm- şöyle buyurdular:
“–Evet, senin kavminden çok kötülük gördüm. Bu kötülüklerin en fenâsı, onların bana Akabe Günü[10] yaptığıdır. Ayrıca Tâifli Abdükülâl’in oğlu İbn-i Abdiyâlîl’e sığınmak istemiştim de, beni kabûl etmemişti. (Beni ayak takımına taşlatarak her tarafımı kan revân içinde bırakmıştı.) Ben de geri dönmüş, derin kederler içinde yürüyüp gidiyordum. Karnü’s-Seâlib mevkiine varıncaya kadar kendime gelemedim. Orada başımı kaldırıp baktığımda, bir bulutun beni gölgelediğini gördüm. Dikkatlice bakınca, bulutun içinde Cebrâîl -aleyhisselâm-’ı fark ettim. Bana:
«Allah Teâlâ, kavminin Sana ne söylediğini ve Sen’i himâye etmeyi nasıl reddettiğini duymaktadır. Onlara dilediğini yapması için de Sana, Dağlar Meleği’ni gönderdi.» diye seslendi.
Bunun üzerine Dağlar Meleği bana seslenerek selâm verdi. Sonra da:
«Ey Muhammed! Kavminin Sana ne dediğini Cenâb-ı Hak işitmektedir. Ben Dağlar Meleği’yim. Ne emredersen yapmam için Allah Teâlâ beni Sana gönderdi. Ne yapmamı istiyorsun? Eğer dilersen şu iki dağı (Mekke’deki Ebû Kubeys ile Kuaykıân dağlarını) onların başına geçireyim.» dedi. O zaman:
«Hayır, ben Cenâb-ı Hakk’ın onların nesillerinden sâdece Allâh’a ibâdet eden ve O’na hiçbir şeyi ortak koşmayan kimseler getirmesini dilerim.» dedim.” (Buhârî, Bed’ü’l-Halk, 7; Müslim, Cihâd, 111)
Âlemlerin Fahr-i Ebedîsi, bütün bu eziyetleri, insanları ebedî saâdet ve selâmete dâvet etmek için çekmişti. Şahsına revâ görülen ezâ ve cefâları, büyük bir sabır, tevekkül ve rızâ hâliyle karşılayıp insanların hidâyeti için var gücüyle gayret göstermişti.
Peygamberimizin İslam’ı Tebliği
Medîneli Enes bin Râfî, birkaç genç arkadaşıyla Mekke’ye gelmişti. Hazrec Kabîlesi’ne karşı Kureyşlilerle andlaşma yapmak istiyorlardı. Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- onların geldiklerini haber alınca hemen yanlarına varıp onlarla birlikte oturdu. Geliş sebeplerini öğrenince de:
“–Size bundan daha hayırlısını haber vereyim mi?” buyurdu.
“–Nedir o?” dediklerinde:
“–Ben Allâh’ın Rasûlü’yüm. Allah beni kullarına gönderdi. Onları Allâh’a dâvet ediyorum. Allâh’a ibâdet etmelerini, O’na hiçbir şeyi ortak koşmamalarını söylüyorum. Bu hususta Allah bana kitap indirdi.” diyerek İslâm’ı anlattı ve onlara Kur’ân-ı Kerîm’den bâzı âyetleri okudu.
İçlerinden İyâs bin Muâz isminde bir genç:
“–Arkadaşlar! Vallâhi bu teklif, geldiğiniz işten daha hayırlıdır.” dedi. Ancak arkadaşları tarafından hakâret ve eziyetlerle susturuldu.
Medîne’ye döndüklerinde ise Buâs Savaşı patlak verdi. Fazla zaman geçmeden İyâs bin Muâz vefât etti. Ölümü esnâsında başında bulunanlar, onun devamlı tesbihatla meşgul olduğunu işittiler. Müslüman olarak öldüğünden hiçbirinin şüphesi yoktu. Çünkü İyâs -radıyallâhu anh-, Allah Rasûlü’nü dinlediğinde İslâm’ı iliklerinde hissetmiş ve onu kabul etmişti.[11]
Tebliğ Kapısı Kapanmadı
Tebliğ hizmetini, kim olduklarına bakmadan bütün insanlara şümullendirmek îcâb eder. Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, muhtereme kızı Zeyneb’i hicret esnâsında deveden düşürerek vefâtına sebep olan azılı İslâm düşmanı Hebbâr bin Esved’e, Mekke fethine kadar Müslümanlara her türlü düşmanlığı yapan İkrime bin Ebû Cehil’e, Hazret-i Hamza’yı şehîd eden Vahşî’ye ve hattâ amcasının cesedini parçalatıp ciğerini hırsla ısıran Ebû Süfyân’ın karısı Hind’e bile tebliğ kapısını kapatmamıştır.
Son Nefeste Bile Tebliğ ve İrşad
Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, vefâtına yakın geçirdiği şiddetli hastalık esnâsında dahî tebliğ ve irşad vazifesine devâm etmiştir. İbn-i Mes’ûd -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:
Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in huzûruna vardım. Kendisi sıtmaya yakalanmıştı.
“–Ey Allâh’ın Rasûlü! Gerçekten şiddetli bir sıtma nöbetine tutulmuşsunuz!” dedim.
“–Evet, sizden iki kişinin çekebileceği kadar ıztırap çekmekteyim.” buyurdu.
“–Herhâlde bu, iki kat sevap kazanmanız içindir!” dedim.
“–Evet, öyledir. Allah, ayağına batan bir diken veya başına gelen daha büyük bir sıkıntıdan dolayı Müslümanın günahlarını bağışlar. O Müslümanın günahları ağaç yaprakları gibi dökülür.” buyurdu. (Buhârî, Merdâ, 3, 13, 16; Müslim, Birr, 45)
Peygamber Efendimiz -aleyhissalâtü vesselâm-, çok ağır hasta olmalarına rağmen, ashâbına ebedî hakîkatleri öğretmeye ve onları İslâm terbiyesi üzere yetiştirmeye devâm etmiştir. Bu durum, hem O’nun tebliğ vazifesindeki hassâsiyetini hem de ümmetine duyduğu şefkat ve merhametin enginliğini göstermektedir.
Nuh Aleyhisselam’ın Tebliği
Allâh’ın dînini tebliğ ve tâlim etmek, peygamber mesleği denilebilecek mukaddes bir vazifedir. Allâh’ın en seçkin kulları olan peygamberler, bu uğurda her türlü meşakkate katlanmışlardır. Onlardan biri de insanları 950 sene sabırla Hakk’a dâvet eden Hazret-i Nûh -aleyhisselâm-’dır.
Bir baba, oğluna Nûh -aleyhisselâm-’ı göstererek:
“–Bak oğlum, buna inanma!” demişti.
O da babasının elinden asâyı aldı, Nûh -aleyhisselâm-’ın başına vurarak onu kan revân içinde bıraktı. Nûh -aleyhisselâm- ise:
“–Yâ Rabbî! Hayır dilemiş isen, hidâyete erdir! Yoksa Sen onlar hakkında hükmedinceye kadar bana sabır ver! Çünkü Sen hükmedenlerin en hayırlısısın!” diye duâ etti.
Şuayb Aleyhisselam’ın Tebliği
Şuayb -aleyhisselâm-’ın tebliğinden bir tabloyu da Kur’ân-ı Kerîm şöyle haber vermektedir:
“(Hazret-i Şuayb) dedi ki: «Ey kavmim! Eğer benim, Rabbim tarafından (verilmiş) apaçık bir delîlim varsa ve O, bana tarafından güzel bir rızık vermişse, buna ne dersiniz? Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum. Ben sâdece gücümün yettiği kadar ıslâh etmek istiyorum. Fakat muvaffakıyetim, ancak Allâh’(ın yardımı) iledir. Ben yalnız O’na dayandım ve yalnız O’na döneceğim.»” (Hûd, 88)
Şuayb -aleyhisselâm-, bu âyet-i kerîmedeki; “Size yasak ettiğim şeylerin aksini yaparak size aykırı davranmak istemiyorum.” ifâdesiyle; “Size ancak yaptığım şeyleri emrediyorum. Eğer sizi bir şeyden menediyorsam, onu ilk olarak ben terk ederim.” demiş olmaktadır.
Tebliğde bu hassâsiyete sâhip olmak, Cenâb-ı Hakk’ın medhettiği mühim bir haslettir. Başkalarına iyiliği tavsiye ederken kendini unutmak, şiddetle yasaklanmış ve zemmedilmiştir.
Âyet-i kerîmelerde şöyle buyrulur:
“(Ey ehl-i kitâb âlimleri!) Siz Kitâb’ı (Tevrât’ı) okuduğunuz (gerçekleri bildiğiniz) hâlde, insanlara iyiliği emredip kendinizi unutuyor musunuz? Aklınızı kullanmıyor musunuz?” (el-Bakara, 44)
“Ey îmân edenler! Yapmayacağınız şeyleri niçin söylüyorsunuz? Yapmayacağınız şeyi söylemeniz, Allah katında büyük gazaba sebep olur.” (es-Saff, 2-3)
Tebliğ Hizmeti
Fahr-i Kâinât Efendimiz, İskenderiye Mukavkısı’na Hâtıb bin Ebî Beltaa’yı elçi olarak göndermişti. Mukavkıs, Allah Rasûlü’ne götürmesi için ona bâzı hediyelerle birlikte Mâriye ile kardeşi Sîrin’i verdi. Hâtıb -radıyallâhu anh-, yolda bu iki kardeşe İslâm’ı anlattı ve onları Müslüman olmaya teşvik etti. Onlar da îmân ettiler. (İbn-i Sa’d, VIII, 212)
Yâni Hâtıb -radıyallâhu anh-, onların hakîkatle buluşmaları için Medîne’ye varmalarını beklememiş, tebliğ hizmetini ilk fırsatta îfâ etmişti.
Üç Dakikada Tevhîd Hakîkati
Ashâb-ı kirâm, bütün his ve davranışlarının, Allah rızâsına muvâfık olması için gayret göstermişlerdi. Bu yüzden bütün imkân ve kuvvetlerini i’lâ-yı kelimetullah uğrunda cömertçe sarf ettiler. Onların nazarında hayâtın en zevkli ve mânâlı anları, insanoğluna tevhîd mesajını tebliğ ettikleri vakitlerdi. Îdâm edilmek üzere olan bir sahâbî, kendisine son arzusunu gerçekleştirmek için üç dakikalık fırsat tanıyan hakîkat mahrûmu “zavallı”ya teşekkür ederek şöyle diyordu:
“–Bu üç dakikayı bağışladığın için sana minnettârım! Zîrâ bu ikrâm ettiğin üç dakikada sana tevhîd hakîkatini tebliğ ederim de belki senin hidâyetine vesîle olurum.”
Fatih’in Trabzon Seferi
Fâtih Sultan Mehmet Han, Trabzon Rum İmparatorluğu üzerine sefere çıkmıştı. Şehre arkadan ulaşmak için dağlık ve ormanlık bir arâziden geçiyordu. Bâzen baltacılar, önden giderek yol açıyorlardı. Yolun müsâit olmadığı bir yerde Fâtih’in atı kaydı. Sultan Fâtih, bir kayaya tutunmak için uğraşırken elleri kanadı. Bu hâli müşâhede eden, beraberindeki Uzun Hasan’ın anası Sârâ Hatun, tam fırsatı olduğunu düşünerek:
“–Oğul! Han oğlu hansın, yüce bir hükümdarsın! Trabzon gibi küçük bir kale için bunca meşakkate katlanman revâ mıdır?” dedi.
Çünkü Uzun Hasan, Trabzon Rum İmparatorluğu ile akrabâlık kurmuş ve bu yüzden annesini, bu seferden vazgeçirmek için Fâtih’e ricâcı olarak göndermişti. Fâtih, elleri sıyrıklarla dolu olduğu hâlde doğruldu ve şöyle dedi:
“–Ey ihtiyar ana! Bilmez misin ki, elimizde tuttuğumuz, dîn-i İslâm’ın kılıcıdır. Sen zanneyleme ki, çektiğimiz bunca zahmetler, kuru bir toprak parçası içindir. Bilesin ki, bütün gayretlerimiz Allâh’ın dînine hizmet içindir. İnsanları hidâyete kavuşturmak içindir. Yarın Allâh’ın huzûruna vardıkta, yüzümüz kara olmasın diyedir. Elimizde İslâm’ı tebliğ ve tâzîz imkânları varken, birtakım zahmetlere katlanmayıp ten rahatlığını tercih edersek, bize gâzi denilmesi revâ olur mu? Ehl-i küfre İslâm’ı götürmezsek, onların azgınlıklarına mânî olmazsak, huzûr-i ilâhîye hangi yüzle çıkarız?!.”[12]
Osmanlı’da Müslümanlara Destek
İnsanlara bir taraftan İslâm’ı anlatırken, diğer taraftan da onların ihtiyaçlarıyla meşgul olmak îcâb eder. Bilhassa yeni hidâyete eren kişiler, ilk günlerinde birtakım zorluklarla karşılaşabilirler. Bu günler, onların, maddî ve mânevî desteğe en fazla muhtaç oldukları bir devredir. Asırlarca İslâm’ın sancaktarlığını yapan ecdâdımız, bu hassâsiyeti de en güzel şekilde sergilemişlerdir.
Osmanlı’da, cuma günleri dîvan toplantısı sonunda, ihtidâ eden, yâni İslâm ile şereflenen yeni Müslümanlara 50 akçe destek parası verilirdi. Şimdi olduğu gibi o zamanlar da dîn değiştiren bir kişi, bütün akrabâlarını, cemaatini hattâ tezgâhını gözden çıkarmış demekti. Bu sebeple, hidâyete eren dul kadın veya yalnız ihtiyarlara ev ve geçim imkânı dahî sağlanırdı.[13]
Hakk’a ve Hayra Davet
Hâsılı, Hakk’a ve hayra dâvet husûsunda biz mü’minlere düşen, yılmadan, vazgeçmeden, ye’se ve rehâvete kapılmadan, her fırsatta îtidal üzere tebliğ hizmetine devâm etmektir. Neticeyi de Allâh’a havâle edip tevekkül etmektir.
Zîrâ Cenâb-ı Hak, Müslümanları kendilerinden ve âilelerinden olduğu kadar, çevrelerinden de mes’ûl kılmıştır. “Emr bi’l-mârûf ve nehy ani’l-münker” ile vazifelendirmiştir. Bu vazifeyi güzelce îfâ edenlerin hem kendilerinin hem de muhitlerinin ebedî kurtuluşa nâil olacağını va’detmiştir. Bunun aksine, tebliğ hizmetinde ihmâlkâr davrananların da büyük bir zarar ve ziyâna dûçâr olacaklarını îkaz ve ihtâr etmiştir.
Dipnotlar:
[1] İbn-i Hişâm, Sîretü’n-Nebî, Beyrut 1937, Dâru’l-Fikr, I, 341; Taberî, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Beyrut 1995, XXX, 279 [el-Leyl, 5-7 tefsirinde]; Süyûtî, Lübâbu’n-Nukûl, Beyrut 2006, s. 257-258. [2] Ebû Dâvûd, Melâhim, 17/4336; Tirmizî, Tefsir, 5/6, 7; Beyhakî, es-Sünenü’l-Kübrâ, Dâru’l-Fikr ts., X, 93. [3] Münzirî, et-Terğîb ve’t-terhîb, Beyrut 1417, III, 164/3506; Rudânî, Cem’u’l-Fevâid, trc. Naim Erdoğan, İstanbul ts., V, 384. [4] Ahmed bin Hanbel, el-Müsned, İstanbul 1992, I, 159; İbn-i Esîr, el-Kâmil fi’t-Târîh, Beyrut 1979-1982, II, 62; İbn-i Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Kâhire 1993, III, 88-89. [5] Ahmed, I, 159; İbn-i Sa’d, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut, Dâru Sâdır, I, 187; Heysemî, Mecmau’z-Zevâid, Beyrut 1988, VIII, 302. [6] Burada Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- tebliğ için öncelikle bir şahsiyet tespiti yaptırmaktadır. Zîrâ insanlar öncelikle karaktere hayran olur, ardından da itaat ederler. Günümüzde İslâm’ı tebliğ edenlerin de aynı şekilde şahsiyetlerini tespit ettirmesi, “Emîn” ve “Sâdık” olmaları ve doğruluklarının toplum tarafından tescîli zarûrîdir. Yâsîn Sûresi’nde bahsi geçen Habîb en-Neccâr, tebliğde bulunan sâlih kimselerin temel şahsiyet özelliklerini şöyle ifâde etmektedir: اِتَّبِعُوا مَنْ لَا يَسْـَٔلُكُمْ اَجْرًا وَهُمْ مُهْتَدُونَ “(Ey kavmim!) Sizden herhangi bir ücret istemeyen ve hidâyet üzere olan bu kimselere tâbî olun!” (Yâsîn, 21) Âyet-i kerîmede aynı zamanda tebliğin sâdece Allah rızâsı için yapılması ve tebliğcilerin evvelâ kendilerinin istikâmette olması lâzım geldiği ifâde edilmektedir. [7] Bkz. Buhârî, Tefsîr, 26; Müslim, Îmân, 348-355; Ahmed, I, 281-307; İbn-i Sa’d, I, 74, 200; Belâzurî, Ensâbu’l-Eşrâf, Mısır 1959, I, 119; Semîra ez-Zâyid, el-Câmi’ fi’s-Sireti’n-Nebeviyye, el-Matbaatü’l-İlmiyye, I, 357-359. [8] Vâhidî, Esbâbü Nüzûli’l-Kur’ân, thk: Kemal Besyûnî Zağlûl, Beyrut 1990, s. 219; Tirmizî, Tefsîr, 6/3064. [9] İbn-i Hacer, el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, Beyrut 1328, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, I, 337; Tirmizî, Deavât, 69/3483. [10] Akabe Günü: Allah Rasûlü’nün Minâ’da Akabe mevkiinde durup insanları İslâm’a çağırdığı gündür. O vakit bu insanların bir kısmı İslâm’ı kabûl ederken bir kısmı da Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e eziyet vermiştir. İşte o gün “Akabe Günü” diye meşhur olmuştur. [11] Bkz. Hâkim, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Beyrut 1990, III, 199; Ahmed, V, 427. [12] Bkz. Kınalızâde Ali Efendi, Devlet ve Âile Ahlâkı, haz. Ahmed Kahraman, ts. 191-192; Mustafa Nûri Paşa, Netâicü’l-Vukuât, Ankara 1987, I-II, 45. [13] İlber Ortaylı, Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek, İstanbul 2006, s. 139.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 2, Erkam Yayınları