Hangi Durumlarda Yalan Söylemek Câizdir?

Yalan söylemenin caiz olduğu yerler var mıdır? Yalanın caiz olduğu durumlar.

Yalan aslında haram ise de bazı hallerde, el-Ezkâr adlı kitabında açıklandığı şartlarla câiz olur. Mes'elenin özü şudur:

Söz, maksatları ifade vasıtasıdır. Böyle olunca, yalana başvurmaksızın erişilmesi mümkün olan her meşru maksatta yalan söylemek kesinlikle haramdır. Böyle bir maksadın elde edilmesi ancak yalan söylemekle mümkün olacaksa o takdirde yalan câizdir. Şayet o meşru maksada ulaşmak mübah ise yalan da mübah; vâcip ise yalan da vâcip olur.

YALANIN CAİZ OLDUĞU YERLER

Binaenaleyh bir Müslüman, kendisini öldürmek isteyen bir zâlimden gizlense ya da malını almak isteyen bir zorbadan malını saklasa, bir başka Müslümana da o kişi ve malı sorulsa, -zulmü önlemek için- bu Müslümanın onu gizlemek maksadıyla yalan söylemesi vâcip olur.

Yine bir kimsenin yanında bir emanet olsa, bir zorba da ona el koymak istese, onu gizlemek için yalan söylemesi vacip olur. Bu ve benzeri hallerin tamamında, söz yalan gibi görünse veya muhatap öyle sansa da aslında kendi içinde doğru bir maksadı kastedip ona ters düşmeyecek tarzda konuşması (tevriye yapması) en ihtiyatlı yoldur. Eğer böyle yapması mümkün olmaz da mutlaka yalan söylemek zorunda kalırsa, o da haram değildir, yapabilir. Alimler, böylesi durumlarda yalanın câiz olduğuna aşağıdaki Ümmü Külsûm hadisini delil getirmişlerdir.

Kaynak: Riyazüs Salihin, Erkam Yayınları