Hata ile Adam Öldürmenin Hükmü

Hata ile bir mü’mini öldürmenin hükmü ve kefâreti nedir?

Yanlışlıkla bir mü’mini öldüren kimse, diyet ödemekle yükümlü olur. Buna ek olarak kefâret cezası da gerekir ki, bu da mü’min bir köle azat etmek, buna gücü yetmezse peş peşe iki ay oruç tutmaktır. Allahü Teâlâ şöyle buyurur: “Yanlışlık dışında bir mü’min, bir mü’mini öldüremez. Yanlışlıkla bir mü’mini öldüren kimsenin, mü’min bir köle azat etmesi ve ölenin ailesine teslim edilecek bir diyet vermesi gerekir. Ancak ölenin ailesinin bağışlaması durumu bunun dışındadır. Eğer ölen kimse mü’min olup, size düşman olan bir toplumdan ise, o zaman öldürenin mü’min bir köle azat etmesi gerekir. Eğer ölen, sizinle aralarında antlaşma bulunan bir toplumdan ise, ölenin ailesine bir diyet vermek ve mü’min bir köle azat etmek gerekir. Bunları bulamayan kimsenin, Allah tarafından tevbesinin kabulü için arka arkaya iki ay oruç tutması gerekir. Allah her şeyi bilendir, tam hüküm ve hikmet sahibidir.” ^[1]

Yukarıdaki âyet; Uhud’ta Huzeyfe (r.a)’ın daha önce İslâm’a giren babasının yanlışlıkla öldürülmesi üzerine inmiştir. Bir kimseyi yanlışlıkla, meselâ av hayvanı veya düşman sanarak öldürmenin cezası, diyet ve mü’min bir köleyi azat etmektir. Diyetin miktarı; İslâm’ın ilk döneminde yüz deve, yaklaşık 4 kg. altın veya 28 kg gümüşten biri olarak uygulanmıştır. Bunu, öldürenin âkıle denilen hısımları üç yıl içinde, eşit taksitlerle öder. Fâili mechul olanın veya âkılesi bulunmayanın diyetini beytülmâl üstlenir. Köle azadına güç yetmezse, iki ay peş peşe oruç tutmak gerekir. Bu sonuncusu, yanlışlıkla öldürmenin ahirete yönelik günahının kaldırılması için bir kefârettir.

Nisâ sûresi 93. âyette, kasten öldürenin “sürekli olarak Cehennemde kalacağı” bildirilmiş, ayrıca köle azadı ve iki ay oruç kefâretinden söz edilmemiştir. Bu yüzden Hanefîlere göre kasten öldürmede kefâret gerekmez. Nitekim başka bir âyette, “Yanılarak yaptıklarınızda size bir günah yoktur” buyurulur.^[2] Buna göre, hata edenden günah kaldırıldığı için öldürenin kendisine günah yüklenmez. Ancak tedbirsizlikten ötürü doğabilen bir günahtan dolayı kefâret öngörülmüştür.

İmam Şâfi’ye göre ise kasten öldürene de kefâret cezası gerekir. İmam Şâfi, kasten öldürmeyi, yanlışlıkla öldürmeye kıyas etmiş, ayrıca şu delillere dayanmıştır: Âyette, “Şüphesiz onları öldürmek büyük bir hata (yanlış fiil) idi.” ^[3] buyurulur. Vâile İbn el-Askâ’dan rivâyete göre, Hz. Peygamber’e kasten birisini öldüren kişi getirilince, onun hakkında şöyle buyurmuştur: “Onun için bir köle azat edin, bu kölenin her bir organına karşılık Allah da katilin bir organını Cehennemden azat eder.” ^[4]

Dipnotlar:

^[1] Nisâ, 4/92. ^[2] Ahzâb, 33/5. ^[3] İsrâ, 17/31. ^[4] A. İbn Hanbel, IV, 447; Serahsî, Mebsût, XXVII, 85.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları