Hayız Ne Demektir?
Hayız nedir, ne anlama gelir? İslam’da hayız ile hüküm nedir? Hayız terimi ve kapsamı.
Hayz arapça mastar bir sözcük olup; kadının aybaşı olması ve aybaşı kanının akması demektir. Bir fıkıh terimi olarak; belli yaşlardaki kadının cinsel organından belli günlerde gelen kanı ifade eder. Türkçede “hayız” yerine; aybaşı, âdet, kirlilik, ayhali ve namazsızlık gibi sözcükler de kullanılır.
Bir kadının cinsel organından üç türlü kan gelebilir:
a) Hayız kanı. Sağlıklı kadından belli yaşlar arasında gelir,
b) Loğusalık (nifas) kanı. Doğumdan sonra belli bir süre gelen kandır,
c) Özür (istihaza) kanı. Kadın hastalığı olanlarda görülür. Biz, eşler arasında cinsel birleşmeye engel olan, ilk ikisi üzerinde duracağız. Çünkü, özür kanı cinsel birleşme engeli değildir.
Âdet görme anormal ve çirkin bir olay değil, normal ve kadının yaratılışının gereği olan tabiî bir olaydır. İslâm’ın çıkışı sırasında cahiliyye devri arapları âdetli kadına arkadan, Hristiyanlar ise önden ilişkide bulunurlardı. Yahudiler ve Mecusîler ise, böyle bir kadından uzak dururlar, hatta temizlendikten sonra da bir hafta süreyle onlarla bir arada kalmazlar, birlikte yiyip içmezlerdi.[1]
HAYIZ İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
İslâm, kadına rûhî ve fizyolojik sıkıntı veren ve onu küçük düşüren bu alışkanlıkları yasaklayarak koruyucu bazı hükümler getirdi. Aybaşı ve loğusalık süresince kadını cinsel yönden koruma altına aldı.
Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyurulur:
“Sana kadınların ay halini sorarlar. De ki: O, eziyet veren bir haldir. Bu nedenle ay halinde olan kadınlardan uzak durun. Temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın. Temizlendikleri vakit, Allâh’ın size emrettiği yerden onlara yaklaşın.” [2]
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Bu hayız, Allâh’ın Âdem (a.s.)’in kızlarına yazdığı bir şeydir.” [3] Âdet gören kadınlardan tam olarak uzak mı kalınacağını soranlara Allâh’ın Rasûlü şöyle cevap vermiştir: “Cinsel birleşme dışındaki şeyler, normal zamanlardaki gibi yapılabilir” [4]
Âdetli olan kadının temiz olmayan yönü sadece âdet kanıdır. Onun tükrüğü ve teri pis değildir. Pişirdiği yenir ve yemek artığı temizdir. Hz. Âişe’den (ö.57/676) şöyle dediği nakledilmiştir: “Resûlullah’ın isteği üzerine ben âdetli iken kucağıma yaslanır, Kur’ân okurdu.” [5] “Âdetli iken, kemikli eti ısırır, sonra O’na verirdim. Alır ve benim ısırdığım yerden ısırırdı. Yine âdetli iken su içtiğim kabı O’na verirdim, alır ve ağzını benim ağzımı koyduğum yere koyar ve içerdi.” [6]
Kadın âdet görmeye yaklaşık dokuz yaşlarında, erkek çocuğu ise ihtilam olmaya on iki yaşlarında başlar. Bu durum her iki cinste de ergenliğin başlangıcı sayılır. Ancak ay hali veya ihtilâm olmada gecikme halinde, çoğunluk müctehitlere göre on beş yaş her iki cinsin ergenlik başlangıcıdır. Artık âdet gören kadın veya ihtilâm olan erkek namaz, oruç, hac, zekât gibi İslâm’ın tüm emirlerinin ve yasaklarının muhatabı olur.
Âdet görmenin üst sınırı için açık bir âyet veya hadis bulunmadığı için İslâm fakihleri tecrübeye dayanarak değişik yaşlar belirlemişlerdir. Ebû Hanîfe’ye (ö.150/767) göre elli beş yaş olan bu sınır, Mâlikîlere göre yetmiş, Hanbelîlere göre ise elli yaştır. Şâfiîler âdetin devam edebileceği süreye bir üst sınır getirmemiş, bu halin ömür boyu sürebileceğini, ancak çoğunlukla altmış iki yaşında sona erdiğini belirtmekle yetinmişlerdir.[7] Bununla birlikte Hanefîlere göre, nâdir de olsa elli beş yaşından sonra gelen kan, koyu kırmızı veya siyah renkte ise âdet kanıdır.
Hanefî ve Hanbelîlere göre gebe kadın âdet görmez. Çünkü Evtas’ta esir edilen kadınlar için Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Savaş esirlerinden hiçbir gebe kadınla doğuma kadar; gebe olmayanlarla ise hayız görünceye kadar cinsel temasta bulunulmasın.” [8] Yine Abdullah b. Ömer (ö.73/692) âdet hâlindeki eşini boşadığı zaman, Allah elçisi onun hakkında şöyle buyurmuştur: “Eşini temiz olduğu günlerde veya gebe iken boşasın.” [9]
Mâlikîler ve son dönemdeki fetvasına göre imam Şâfiî ise, gebe kadının da kimi zaman âdet görebileceğini kabul ederler. Onlar, hayızdan söz eden âyetin mutlak anlamı ile, âdetin kadının yaratılışından olduğunu bildiren bazı haberlere dayanırlar.[10]
Hanefîlere göre hayzın en kısa süresi üç gün üç gecedir. Bundan azı özür kanı sayılır. Ortası beş gün, en uzun süresi ise on gün on gecedir. On günü geçen kanamalar da özür kanı sayılır. Dayandıkları delil şu hadistir: “Bekâr veya dul kadın için en kısa hayız süresi üç gün, en uzun süresi ise on gündür.” [11]
Şâfiî ve Hanbelîlere göre en kısa süre bir gün bir gece, en uzun süre ise, altı veya yedi gündür. Mâlîkiler en kısa süre için bir sınır belirlemezken, en uzun süreyi, kadının durumuna göre otuz güne kadar çıkarırlar.[12]
Âdetli kadın, âdet kanı kesilince boy abdesti alır ve bundan sonra eşi ile cinsel temasta bulunabilir.
Dipnotlar:
[1] bk. Müslim, Hayz, 6; Ebû Dâvûd, Tahâre, 102, Nikâh, 46; Döndüren, Delilleriyle İslâm İlmihali, s. 178 vd. Faruk Beşer, Hanımlara Özel İlmihal, İstanbul 1989, s. 154 vd. [2] Bakara, 2/222. [3] Buhârî, Hayz, 1, 7, Edâhî, 3,10; Müslim, Hac, 119,120; Ebû Davûd, Menâsik, 23. [4] Müslim, Hayz, 16; Nesâî, Tahâre, 18; İbn Mâce, Tahâre, 12. [5] Buhârî, Hayz, 2, 3; Müslim, Hayz, 15; Nesâî, Tahâre, 173, 174. [6] Müslim, Hayz, 14. [7] İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, I, 279 vd.; eş-Şürünbûlâlî, Merâku’l-Felah, Mısır 1315, s. 23; İbn Kudâme, el-Muğnî, Kahire, t.y., I, 363. [8] Ebû Dâvûd, Nikâh, 44; Tirmizî, Siyer, 15; Dârimî, Talâk, 18. [9] Şevkânî, Neylül-Evtar, VI, 221; bk. A. b. Hanbel, II, 58. [10] İbn Rüşd, Bidâyetü’l-Müctehid, I, 51. [11] Zeylaî, Nasbu’r-Râye, I, 191; krş. Buhârî, Hayz, 24; Dârimi, Vüdû, 88, 89, 94. [12] bk. Kâsânî age, I, 39; İbnu’l-Hûmâm, age, 1,11; İbn Rüşd; age, I, 48. vd.; İbn Kudâme, age, 1. 308.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları