Hazret-i Ali -radıyallahu anh- Hazret-i Hasan’a vasiyette bulunmuştur. İşte ettiği o vasiyetleri...

“Ey oğul, her şeyden önce Allah’dan hakkıyla kork. Bütün emirlerini yerine getir. Onu anmakla kalbini yaşat. İpine sımsıkı sarıl. Eğer tutunursan Rabbınızla aranızdaki bağdan daha kuvvetli hangi bağ bulunabilir? Kalbini Rıza ile yaşat. Zahidlikle dünya malını ve ona olan aşkını terketmekle onu öldür.

Ciddi olarak ölümü an ve ölümü anmakla kalbini yaşat. Herşeyin yok olacağını bil ve kalbinin de yokluk da karar kılacağını ona bildir. Ona dünya facialarını ve musibetlerini teker teker göster. Zamanın şiddetini ve kükreyişini gece ve gündüzlerin aleyhine çevrildiğini düşün, hatırla ve hatırlat. Kendi nefsine kalbine, daha evvel geçmiş evlâdı insanların kıssalarını ve hikâyelerini söyle. Mazide insanların başına gelen felaket ve musibetleri düşün. Aynı şeyin tekerrür etmemesi için dikkat et.

Atalarının topraklarında ve yaşadıkları yerlerde gez. Ve onların eserlerini dikkatle tedkik et. Onlar neler yapmışlar, nereden nereye ne için göç etmişler? Bunları tedkik ettiğin zaman onların pek yakın arkadaşlarından ve sevgililerinden ayrılıp gurbet ellere gittiklerini göreceksin, tıpkı onlar gibi sen de pek yakında bilmediğin görmediğin yerlere göç edip gideceksin. Şu halde istikbaldeki yerini şimdiden hazırla ve temizle.

Ahiretini dünya ile satma. Bilmediğin şey hakkında konuşma, vazifen olmayan şeye karışma. Ve her hangi işi kendi ehline bırak. Sonunda bir felaket gelmesinden korktuğun yolu terket. Zira bir işte felaket sezildiğinde onu terk etmek, korku ile ilerlemekten hayırlıdır.

Allah yolunda hakkıyla çalış. Onun uğrunda mücâhede ve mücadele etmekten çekinme. Herhangi bir insanın ağır sözleri seni yolundan alıkoymasın. Nerede olursan ol! Hakk’a ulaşmak için bütün güçlükleri aşmaya çalış. İslâmiyette ne var ise hepsini anla ve öğren. Kendini güçlükler karşısında sabretmeye alıştır.

Bütün işlerde Allah’ına sığın zira O en iyi koruyucudur, en iyi barınak ve en yakın kurtarıcıdır. Her işinde Allah’a teslim ol. Zira insanoğluna her şeyi bahşeden de O, mahrum eden de O’dur. Bir işi yapmadan önce onun üzerinde iyice düşün.

En iyi şekilde karar verebilmek için güvenilir kimselerle istişare et. Bu tavsiyemi anlamaya çalış. Ve bundan ayrılmamaya dikkat et. Şunu bil ki, en hayırlı söz faydalı olandır. Fayda vermeyen ilimde hayır yoktur. Öğrenilmesi lüzumlu olmayan ilimden de bir faide temin edilmez.

Ey oğul! Kendimi, hayatımın son demlerini yaşadığımı ve gittikçe zayıflamakta olduğumu görünce bu tavsiyemi sana bildirmekte acele etmeyi uygun gördüm. Zira düşündüğüm bütün şeyleri sana söylemek için bir zaman bulamadım. Ecelimin gelmesinde vücudumun zayıflaması gibi hafızamın da zayıflamasında, hevâ ve heveslerin veya dünya fitnelerinin benim nasihatımdan önce kalbine hakim olmasından, bunun neticesi olarak da huysuz bir at gibi olmandan endişe ederek sana nasihatimin bir kısmını yazıyorum.

Ey oğul! Benim vasiyetimden edineceğin şeylerin en hayırlısı Allah’tan korkup O’na sığınmak, O’nun sana farz kıldığı şeyleri yerine getirmek. Atalarının ve geçmiş insanların izini takip etmekdir. Şimdi sen kendi nefsine nasıl güven ve itimatla bakıyorsan, senden evvel geçen ataların aynı şekilde kendilerine güveniyorlardı. Şimdi, sen nasıl düşünüyorsan onlar da aynı şeyi düşünüyorlardı. Fakat neticede iyi ve doğru buldukları şeyi tuttular vazifelerini noksansız yapmaya çalıştılar. İşte onların neticede vardıkları şeyi ve takip ettikleri yolu takip etmek istemiyorsan, onların başında takip ettikleri yolu aynen takip et. Fakat bu, şüphelerini çoğaltmak ve düşmanlıklarını artırmak için değil. Doğruyu ve hakikati anlayıp öğrenmek için olsun.

Tetkiklerini yaparken evvel Allah’a sığın. Ondan başarılar dile. Seni şüpheye götürecek veya kötülüğe düşürecek her şeyi terk et. Kalbinin her türlü kötülükten durulduğunu, fikirlerinin toplandığını ve tek arzunun hakikati bulmak olduğunu görünce sana söylediğim hususları düşünmeye başla. Şayet bunlara sahip olduğuna kani değil isen karışık mevzulara girişme. Zira önünü göremeyen bir kimse gibi olursun ki, her an içinden kurtulmak pek güç olan çukurlara, uçurumlara düşersin. Böylece karanlıklar içinde, zulmetler arasında boğulup mahvolmaya mahkûm olursun. Önünü görmeden yürümek ve her an uçurumlara yuvarlanmak tehlikesiyle karşı karşıya kalmak ise İslâmiyeti öğrenmek isteyenlere yakışmaz.

Ey oğul! Bu tavsiyelerimi dinle ve anla. Ve bil ki her canlının ölümünü elinde tutan, yaşamasını da elinde tutmuştur. Varlıklara can verip yaşatan, neticede onları öldürendir. Zenginleri fakir, fakirleri zengin yapan O’dur. Her türlü belayı ve hastalığı veren O. Her belaya bir deva bulan yine O’dur. Dünya taşıyla, toprağıyla, rengiyle, şekliyle, ağaçları ile meyveleriyle O’nundur. O’nun isteği ve arzusu üzerine hareket etmektedir. Ahiret de hesabıyla, cezasıyla, cennetiyle, cehennemi ile ve bizim bilmediğimiz daha bir çok şeyleriyle O’nundur. Bu hususların birisini bilmediğini görünce onu cehaletine atfet. Zira sen câhil yaratılıp sonra öğretilen ilk yaratıksın.

İlimde her ne kadar ilerlersen, bir çok şeyde şüphesiz yine bilmediğin bulunacaktır. Çünkü düşünme sahasının oluşunda görme kudretinin pek ilerisinde bulunan çok şeyler vardır. Şayet bunlardan birisine muttali olabilir ve Allah sana bazı şeyleri öğretirse onu kendi kudretinle meydana getirip kazandığını zannetme. Bilakis bunun için seni yaratan, rızıklandıran ve seni güzel varlık şeklinde meydana getiren ulu varlığa sığın. İbadetin O’nun için olsun. Aşkın O’na olsun, korkun yalnız O’ndan olsun!

Bil ki ey oğul! Peygamber -sallallahu aleyhi ve sellem-’in Allah hakkında bildirdiği gibi, hiç bir kimse bildirmedi. Ve bildiremez. O’nu bir önder ve kurtuluş ordusunun kumandanı gibi kabul et. Bil ki ey oğul! Seni yaratan Rabbim’in bir ortağı olsaydı sana peygamberleri gelirdi. Böylece O’nun sıfatlarını ve işini öğrenirdin. Fakat o kendisinin söylediği gibi tek ilâhtır.

Kendi mülkünde hiç bir kimse O’na düşmanlık besleyemez. O doğurmamıştır. Doğurulmamıştır. Ölmeyecektir. Ebedîdir. Her şeyden evvel vardır. Fakat varlığının bir başlangıcı yoktur. Her şeyden sonra kalacaktır. Fakat kalmasının da bir sonu yoktur. Kudreti, büyüklüğü, kalbin, gözün çerçevesi haricindedir. Eğer bunları bilir ve inanırsan, küçüklüğünü düşünerek yakıştığı gibi hareket et.

O’nun karşısında kuvvet ve kudretsizliğini düşün! Her hususda O’na ihtiyacın vardır. O’na yönel. Rızasını dile. Cezasından kork. Emirlerini yerine getirmeye çalış. Zira O iyilikden başkasını emretmez. Nehiylerinden kaçın. Çünkü O, kötülükten başkasını nehyetmez. Ey oğul! Dünyayı ve onun türlü hallerini, içinde bulunan bütün şeylerin başka bir yere göç edeceğini, ahireti ve ehli için orada yapılacak şeyleri, akibetlerini bildirdim. Bunlar hakkında senin ibret alman için bazı misaller verdim. Bu misaller ile senin kurtuluşunu ümid ettim.”

İslam ve İhsan