Helâl Haram Hassâsiyeti
Müslüman hayatının her alanında gözettiği en temel ilke helal ve haram çizgisidir. İslam bu konuda nasıl hüküm koyduysa müslüman için geçerli olan odur. Peki bizler ne kadar dikkat ediyoruz?
Ömer bin Abdülazîz -rahmetullâhi aleyh- der ki:
“Haramlar bir ateştir. Ona ancak (kalbi) ölüler uzanır. Eğer el uzatanlar diri olsalardı, o ateşin acısını duyarlardı.”
İnsanoğlunun sahip olduğu bütün nîmetler, Cenâb-ı Hakk’ın ona olan bir lûtfudur. Bunlar, günün birinde hesâbı verilecek olan emânetlerdir. Zira insanoğlu “boşuna yaratılmamıştır.” Bir gün “Allâh’ın huzûruna döndürülüp hesap verecektir.”[1]
Dolayısıyla, sahip olduğumuz maddî ve mânevî nîmetleri kullanırken, tamâmen serbest bırakılmış değiliz. Bunları Allâh’ın rızâsına muvâfık bir şekilde kullanmak mecbûriyetindeyiz. Yüce Rabbimiz, bu mes’ûliyetimizi şöyle hatırlatır:
“Nihâyet o gün (dünyada faydalandığınız) nîmetlerden elbette ve elbette hesâba çekileceksiniz.” (et-Tekâsür, 8)
Yani Cenâb-ı Hak, lûtfettiği nîmetleri kazanırken olduğu gibi onları kullanırken de riâyet edilmesi gereken birtakım kâideler koymuştur. Bunları da, “helâller ve haramlar” olmak üzere beyan buyurmuştur.
Cenâb-ı Hak şöyle buyurur:
“Ey insanlar! Yeryüzünde bulunanların helâl ve temiz olanlarından yiyin, fakat şeytanın peşine düşmeyin; zira şeytan sizin apaçık bir düşmanınızdır.” (el-Bakara, 168)
PEYGAMBERİMİZE (S.A.V) İKRAM EDİLEN SOFRA
Ensâr’dan bir zât şöyle anlatır:
“…Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bir cenâze defnetmiş dönerken, bir kadının hizmetçisi gelip evlerine davet etti. Efendimiz de ashâbıyla birlikte icâbet etti. Yemek getirildi, Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- elini yemeğe uzattı, sofradakiler de yemeye başladılar.
Bir de baktılar ki Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- lokmayı ağzında dolandırıyor, yutmuyordu. Daha sonra:
«−Bu, sahibinin izni olmadan alınmış bir koyun etidir.» buyurdu.
Bunun üzerine kadına haber gönderildi. Kadın gelip hâdiseyi şöyle îzah etti:
«−Yâ Rasûlâllah! Bir koyun satın almak üzere Bakîʻa[2] adam gönderdim, fakat bulamadım. Komşum bir koyun satın almıştı, ona haber gönderip koyunu ücreti karşılığında bana vermesini istedim. Fakat komşumu evinde bulamadık. Bunun üzerine, onun hanımına haber gönderdim, o da koyunu bana verdi.»
Hâdiseyi dinleyen Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:
«−Onu esirlere yedir!» buyurdu.” (Ebû Dâvûd, Büyûʻ, 3/3332; Ahmed, V, 293)
HARAMIN AZÂBI HELÂLİN HESABI VAR
Haramın azâbı, helâlin de hesâbı vardır. Helâl yoldan kazanılmayan mallar kadar, Allâh’ın râzı olduğu şekilde kullanılmayan helâl nîmetler de, âhirette sahibi için ağır bir vebâl olacaktır.
Helâl ve harama karşı dikkatli olmak, insan hayatının akışına tesir eden en mühim sebeplerden biridir. Zira helâl helâle vesîle olurken, haram da diğer bir harama yol açar.
Ebû Bekir Verrak Hazretleri bir sohbetinde:
“–Sabahları kalkınca insanlara bakarım; kimin helâl, kimin haram yediğini anlarım!” buyurmuştu. Talebeleri merakla sordular:
“–Bunu nasıl anlıyorsunuz?”
Şöyle îzah etti:
“–Her kim sabahleyin kalkar kalkmaz dilini boş lâf, gıybet ve sövüp saymakla meşgul ederse, bilirim ki bu hâl, yediği haram gıdâdan kaynaklanmaktadır. Her kim de sabahleyin kalktığında dilini Allah Teâlâ’nın zikri, kelime-i tevhîd ve istiğfarla meşgul ederse, onun aldığı gıdâ da helâl yoldandır... Çünkü helâl de haram da, sahip oldukları husûsiyetlere göre insanların fiillerine akseder...”
Alınan gıdânın maddî tesirinin yanında bir de mânevî tesiri vardır. Lokmanın helâl, haram veya şüpheli yollardan gelmiş olması, rûhumuzu tesiri altına alır.
Mevlânâ -kuddise sirruh- şöyle buyurur:
“Lokmalar, tohum gibidir. Meyvesi fikir, düşünce ve niyetlerdir. Sende ibadet ve tâatlere arzu, iştiyak ve iştihâ uyandırıp feyz veren lokmalar helâldir. İbâdet ve tâatlere karşı tembellik uyandıran ve kalbe kasvet veren lokmalar ise haramdır. Sen, hayâtında helâl lokmaları çoğalt! Şüpheli ve haram lokmalardan da kaçın ki, ibadet ve tâatin lezzetini tadarak huşû hâline erebilesin!”
Helâl-haram konusunda gösterilecek hassâsiyet ibadetlerin kabul edilip edilmemesini de belirleyen bir keyfiyettir. Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- haram parayla hacca gidene semâdan bir münâdînin şöyle seslendiğini haber vermiştir:
“Sana ne lebbeyk ne de sa‘deyk. Çünkü senin kazancın haram, azığın haram, bineğin haramdır. Hiçbir sevap almadan günahkâr olarak dön! Hoşlanmayacağın şeyle karşılaşacağından dolayı üzül!” (Heysemî, III, 209-210)
ALLAH (CC) GÖRÜYOR!
Bir gece vaktiydi. Hazret-i Ömer -radıyallâhu anh- âdeti olduğu üzere Medîne sokaklarını gezmekteydi ki, ansızın durakladı. Önünden geçmekte olduğu evin hanımı:
“–Kızım, yarın satacağımız süte biraz su karıştır!” diyordu. Kızı ise:
“–Anacığım, halîfe süte su karıştırılmasını yasak etmedi mi?” dedi. Ana, kızının sözlerine sert çıkarak:
“–Kızım, gecenin bu saatinde halîfe süte su kattığımızı nereden görecek?!.” dedi.
Ancak gönlü Allah sevgisi ve korkusu ile dipdiri olan kız, anasının süte su katma hîlesini yine kabullenmedi:
“–Anacığım! Diyelim ki halîfe görmüyor, peki Allah da mı görmüyor? Bu hîleyi insanlardan gizlemek kolay, ama her şeyi görüp bilen Kâinâtın Hâlıkı Allah’tan gizlemek mümkün mü?..” dedi.
Rabbânî hakîkatlerle dolu diri bir kalbe sahip olan bu kızın, derûnî bir Allah korkusu içinde annesine verdiği cevap, Hazret-i Ömer’i son derece duygulandırdı. Mü’minlerin Emîri, onu sıradan bir sütçü kadının kızı değil, gönlündeki takvâsı ile müstesnâ bir nasip bildi ve oğluna gelin olarak aldı. Râşid halîfelerden sayılan meşhur Ömer bin Abdülazîz, işte bu sâliha hanımın torunudur. (Bkz. İbnü’l-Cevzî, Sıfatü’s-Safve, II, 203-204)
[1] Bkz. el-Mü’minûn, 115.
[2] Bâzı nüshalarda Nakiʻ şeklindedir. Nakiʻ, Medîne yakınlarında koyun satılan bir yerin adıdır. Hattâbî, doğrusunun bu olduğunu söyler. Mişkât’ta da böyledir.
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hakk'a Adanmış Gençlik , Erkam Yayınları