Her Şeye İtiraz Eden Çocuk

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğunda erken tanı ve terapi desteği çok önemlidir zira bu çocuklar ileride yıkıcı davranış semptomları gösterme, yetişkinlikte de antisosyal kişilik bozukluğu açısından risk altındadır.

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (KOKGB), çocuk ve ergenlerde görülen bir davranış bozukluğudur. Klinik görüşmelerde bu vakaların sıklıkla 8 yaşlarında görüldüğü tespit edilmiştir. Ancak daha erken dönemde de karşılaşılabilmektedir. Yapılan araştırmalar, karşıt olma/karşı gelme bozukluğu belirtilerinin ergenlik öncesinde erkeklerde kızlara oranla daha yüksek olduğunu, ergenlik dönemi sonrasında kızlarla eşit oranlarda görüldüğünü göstermektedir.

KARŞIT OLAN VE KARŞI GELEN ÇOCUKLARIN EN TEMEL BELİRTİSİ

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğunun en temel belirtisi; otorite figürlerinin (ebeveynler, öğretmenler vs.) hepsine ya da belirli birkaçına sürekli karşı gelme, belirgin ve normal sayılmayan itaatsizlik ve tartışma hâli, hemen her şeye karşı çıkma eğilimidir. Bu çocuklar sıklıkla öfke patlamaları ve öfke nöbetleri yaşarlar. Çabuk sinirlenmelerinin yanında “mızmız” diye tabir edilen kolayca ağlama davranışları ön plandadır. Belirli dönemlerde çocuklarda ve ergenlerde her şeye karşı çıkma, negatif tutum içinde olma durumu hâkim olsa da karşıt olma-karşı gelme bozukluğundaki durum bundan farklı olarak hem uzun sürelidir hem de başkaldırının şiddeti hemen hemen tüm alanlara yayılmış şekilde yoğun ve sıktır.

HASTALIĞI İYİ TANIMAK GEREKİR

Hastalığı daha iyi tanımak ve çocuğumuzu hemen etiketlememek adına karşıt olma-karşı gelme bozukluğu tanı kriterlerine başvurmak gerekir.

Bir davranışın KOKGB davranışı sayılabilmesi için davranışın sıklığı ve sürekliliği önemlidir. 5 yaş altındaki çocuklarda bu belirtiler en az altı ay ve çoğu gün tekrarlanıyorsa, 5 yaş ve üstü çocuklarda ise en az 6 ay süreyle haftada bir kez ortaya çıkıyorsa karşıt olma-karşı gelme bozukluğundan söz edilebilir.

KOKGB, kişide ya da yakın çevresinde (aile, arkadaş, akraba) sıkıntı yaratır, toplumsal alanlarda (okul, iş) işlevselliği bozar. KOKGB olan çocuk ve ergenler; aile içinde, okul ortamlarında ve arkadaşları arasında sabır zorlayan kişilerdir ve kişilerarası ilişkilerde ciddi sorunlar yaşarlar.

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğunun nedenleri arasında sayılabilecek pek çok faktör vardır. Üzerinde sıklıkla durulan ise aile içindeki tutumlardır. Anne babaların aşırı otoriter, kuralcı ve sert yaklaşımına eşlik eden cezalandırıcı tavırları ile muhatap olan veya aşırı serbest yetiştirilen çocuklarda KOKGB belirtileri görülebilmektedir. Yine aynı şekilde aile içindeki tutarsız davranışlar kendini, bir an çok katı ve disiplinli iken başka bir zamanda aynı olaya tepkisiz kalma şeklinde gösteriyorsa çocuklarda bu bozukluğun belirtileri ortaya çıkabilmektedir.

GÜVENSİZ BAĞLANMA YAŞAYAN ÇOCUKLAR

Güvensiz bağlanma, KOKGB ile çok yakından ilişkilidir. Ebeveynler ile kurulan sağlıksız ilişki, çocuk ihmal ve istismarı, aile içi anlaşmazlıklar ve şiddet, aile içinde psikiyatrik hastalık öyküsü KOKGB riskini arttıran etmenler arasındadır.

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğunda erken tanı ve terapi desteği çok önemlidir zira bu çocuklar ileride yıkıcı davranış semptomları gösterme, yetişkinlikte de antisosyal kişilik bozukluğu açısından risk altındadır.

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğuna eşlik eden farklı hastalıklar yoksa ilaç tedavisi neredeyse etkisiz olabilirken ebeveyn eğitimi ve davranışsal yöntemlerle desteklenen bireysel terapi, en etkili ve en temel tedavi yöntemidir.

Çocuğunuzda yukarıda sıralanan belirtileri, belirlenen süre ve sıklıkta gözlemliyor; öğretmeninden okul durumu ile ilgili benzer şikâyetleri alıyorsanız mutlaka bir uzmana başvurmalısınız.

ÖFKELİ VE KOLAY KIZAN ÇOCUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

Çabuk alınganlık gösterir.

Sıklıkla bir anda öfkelenir. (Öfke nöbetleri patlama şeklindedir.)

Olumlu-olumsuz birçok şeye hemen içerler, gücenir ve çabuk kızar.

Tartışmacı ve karşı gelen davranışlar gösteren çocuk;

Yetişkinlerle ve ebeveyniyle sık tartışmaya girer.

Otorite figürleri ve erişkinlerden gelen istek ve kurallara sıklıkla karşı çıkar ya da kurallarına uymaz. (İtaatsiz olarak nitelendirilebilirler.)

Kasıtlı bir biçimde başkalarını kızdırır ve kışkırtır.

Kendi hatasını görmez ve hataları için başkalarını suçlar.

Kincilik davranışı gösteren çocuk;

Son altı ay içerisinde en az iki kez etrafındaki kişilere düşmanlık gütmüş ve kin beslemiştir.

Buna göre, KOKGB tanısı koyulabilmesi için çocuğun; öfkeli ve kolay kızan duygu durum, tartışmacı ve karşı gelen davranışlar ve kincilik kategorilerinin herhangi birinden en az dört belirtiyi, kardeşi dışında bir kişi ile iletişimi sırasında ve en az altı ay süreyle göstermesi gerekmektedir.

Kaynak: Zeynep Betül Tarı Torun, Diyanet Aile Dergisi