Hidayet Dört Çeşittir
“Hidâyet” kavramı ne anlama geliyor? Allah’ın insana yönelik hidâyeti dört çeşittir. Bunlar şunlardır...
“Hidâyet” kavramı genel olarak “Hayırlı olan bir hedefe lütuf ile delâlette ve işarette bulunmak” anlamına geliyorsa da alay ve küçümseme kastıyla zaman zaman şerre iletmek mânasında da kullanılmıştır.
HİDÂYET DÖRT ÇEŞİTTİR
Allah’ın insana yönelik hidâyeti dört çeşittir:
- Akıl, zekâ ve zarurî bilgilerden ibaret olan hidâyet. Bu çeşit hidâyet, -dereceleri farklı olsa da- hemen her insana lütfedilmiştir. Nitekim: “Bizim Rabbimiz, her şeye hılkatini (varlık ve özelliğini) veren, sonra da doğru yolu gösterendir” (Tâhâ 20/50) âyetinde zikredilen hidâyet, bu nevi bir hidâyettir.
- Peygamberler ve kitaplar aracılığı ile yapılan ilâhi hidâyet. Şu âyet hidâyetin bu çeşidine bir örnektir: “Onların arasından, emrimizle doğru yola ileten rehberler, peygamberler tayin etmişizdir” (es-Secde 32/24).
- Hidâyete ermiş kimselere yönelik olan ve tevfîk adı verilen hidâyet. Şu âyetlerde zikredilen hidâyet de bu anlamdadır: “Doğru yolu bulanlara gelince, Allah onların hidâyetini artırır ve onlara takvâlarını verir (sakınmalarını sağlar)” (Muhammed 47/17); “Kim Allah’a inanırsa, Allah onun kalbini hidayette kılar” (et-Teğâbun 64/11); “Bizim uğrumuzda cihâd edenleri biz elbette kendi yollarımıza hidâyet ederiz” (el-Ankebût 29/69); “Allah, hidâyete ermiş olanların, hidâyetini artırır.” (Meryem 19/76)
- Ahirette, cennetlik olanları cennete ulaştırma anlamında olan hidâyet. Nitekim A‘râf sûresinin 43. âyetinde zikredilen hidâyet, bu çeşit bir hidâyettir: “(Cennette) onlar derler ki: Lütfedip bizi buraya getiren (hidâyet eden) Allah’a hamdolsun! Allah bize hidâyet etmemiş olsaydı, biz bunu bulamazdık.”
Bu dört çeşit hidâyet, yukarıda saydığımız sıra ile uyumlu bir derecelenmeyi de ifade etmektedir. Yani birinci tür hidâyet gerçekleşmeden ikincisi gerçekleşmez. Hatta böyle birisinden teklif (sorumluluk) bile düşer. Aynı şekilde ikinci nevi hidâyet tahakkuk etmeden üçüncü ve dördüncüler oluşmaz. Dördüncü çeşit olan hidâyet gerçekleşmiş ise diğerleri de gerçekleşmiş demektir. Bazen birincisi olur ikincisi ve üçüncüsü olmayabilir.”[1]
Dipnot:
[1] Müfredât, s. 538-541
Kaynak: Adem Ergül, Altınoluk Dergisi, Sayı: 462