Hoca Ne Demek?
Hoca nedir, kime denir? Hoca kelimesinin sözlük anlamı nedir? Hoca kelimesinin anlamı ve kullanımı şöyle olmuştur.
Hoca sözlükte, “Dînî hizmetlerde görevli kimse, din görevlisi” anlamındadır.
HOCA NE DEMEKTİR?
Hoca; İslâm ülkelerinde, özellikle Türkiye ve İran’da eğitim, bürokrasi, ticaret ve maliye alanlarında çeşitli meslek erbabı için kullanılan bir unvandır.
Farsça’da hâce (çoğulu hâcegân), Türkçe’de hoca şeklinde söylenen kelimenin kökeni hakkında kesin bilgi yoktur.
Kelime, Sâmânîler’den itibaren İran’da kurulan muhtelif İslâm devletlerinin teşkilâtında tarihî bir terim olarak kullanılagelmiştir.
Hâce veya hoca kelimesi resmî kullanış dışında çok değişik şekillerde farklı zümreler arasında da yaygınlık kazanmıştır. Daha XII. yüzyılda “sahip, efendi, tahsil görmüş kişi” anlamlarında kullanılıyor, kadılar, imamlar, şehir reisleri bu lakapla anılıyordu.
Türkçe’de lakap olarak hem özel isimden önce (Hoca Ahmed, Hoca Dehhânî, Hoca Nasreddin, Hoca Sa‘deddin gibi) hem de -daha çok XX. yüzyıl Türkçesi’nde- özel isimden sonra (Nasreddin Hoca, Ahmed Hoca, Hasan Hoca gibi) kullanılmıştır. Ayrıca tarikatlarda birçok tarikat büyüğü ile şeyh ve pîri bu unvanla anılırken kelimeye çoğul şekliyle “hatm-i hâcegân, silsile-i hâcegân” gibi terkipler içinde de yer verilmiştir.
Osmanlı döneminde yaygın biçimde özellikle sıbyan mektebi muallimleri ve medrese ulemâsı bu unvanla anılmıştır. Şehzade muallimlerine hoca denilmesinin kelimeye itibar kazandırdığı düşünülebilir.
Türkiye’de Cumhuriyet döneminde ağa, bey, efendi unvanları yasaklanırken hocanın kullanılmasına resmiyette son verilmemiştir. Çok köklü bir anlam ve geleneği bulunan kelime halk arasında halen din alanında âlimler, imam-hatip ve vâizler, eğitim alanında ise özellikle orta dereceli okul öğretmenleri ve üniversite öğretim üyeleri için yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Kaynak: DİA
YORUMLAR