Ashâb-ı kirâmın önde gelenlerinden olup, ilk Müslümanların dördüncüsü ve Hulefâ-yi Râşidîn'in de üçüncüsü Hz. Osman’ın (r.a) fazîletleri nelerdir?

Hz. Osman radıyallahu anh, Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem’e iki defa damat olmuş ve cennetle müjdelenmiştir.

HZ. OSMAN’IN (R.A.) FAZİLETLERİ

Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in:

“Sizin en hayırlınız, Kur’ân’ı öğrenen ve öğreteninizdir!”[1] hadîs-i şerîfini rivâyet eden Hz. Osman radıyallahu anh, Kur’ân-ı Kerîm’e büyük hizmetlerde bulunmuştur. Onun Kur’ân’a çok ehemmiyet verip hizmet ettiğini gören halk da bu yolda yürümüş, idârecilerini örnek almışlardır. Nitekim Ebû Abdurrahmân es-Sülemî radıyallahu anh, Hz. Osman radıyallahu anh’ın hilâfet devrinde kıraat hocalığına başlamış ve uzun müddet bu vazîfesine devam etmişti. Zaman zaman, Kûfe’de imâmet ve Kur’ân muallimliği yaptığı mescidi kastederek şöyle derdi:

“–Beni şu makâmımda oturmaya sevkeden şey, Allâh Rasûlü’nün: «Sizin en hayırlınız Kur’ân’ı öğrenen ve öğreteninizdir!» hadîs-i şerîfindeki müjdeye nâil olabilme arzusudur.” (Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân, 21; Tirmizî, Fedâilü’l-Kur’ân, 15)

Hz. Osman radıyallahu anh’ın en mühim hizmetlerinden biri Kur’ân-ı Kerîm’i çoğaltarak belli başlı İslâm merkezlerine göndermesi olmuştur. Yaptığı bu hizmetler sebebiyle “Câmiu’l-Kur’ân: Kur’ân’ı Toplayan” vasfıyla tebcîl edilen Hz. Osman radıyallahu anh, Kur’ân-ı Kerîm ile çok meşgul olduğu için iki Mushaf eskitmişti. Her sabah kalktıklarında Mushaf-ı Şerîf’i hürmetle öpmeyi âdet hâline getirmişti.[2]

Hz. Osman radıyallahu anh, Cuma gecesi Bakara sûresini okumaya başlar, Perşembe gece­si hatmi tamamlardı. Yani haftada bir hatmederdi. Diğer sahabîlerden İbn-i Mes’ûd radıyallahu anh da Kur’ân-ı Kerîm’i cumadan cumaya bir defa, Ramazan’da da üç günde bir hatmederdi. Muâz radıyallahu anh, üç günden daha kısa sürede bitirmeyi hoş görmezdi. Temim ed-Dârî’nin de haftada bir defa hatmettiği rivâyet edilir.

Hz. Osman radıyallahu anh, hilmi, vakarı ve cömertliği ile meşhûr olmuştu. Hayatı boyunca pek çok infaklarda bulunmuştur. Müslümanların susuzluk çektiği bir devirde Rûme kuyusunu satın alarak vakfetti. Zorlu sefer olan Tebük’e ordu hazırlanırken en büyük maddî yardımı o yaptı…

Hz. Osman radıyallahu anh, fazîlette önde gelen sahâbilerdendi. İbn-i Ömer radıyallahu anh şöyle der:

“Biz Rasûlullah Efendimiz zamanında insanları derecelendirir ve şöyle sıralardık:

«Ümmet-i Muhammed’in, Rasûlullah Efendimiz’den sonra en efdali Ebûbekir, sonra Ömer, sonra Osman’dır.»

Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem bu sıralamayı işittikleri hâlde itiraz etmezlerdi.”[3]

Hz. Osman radıyallahu anh’ın fazîletine işâret eden bazı âyet-i kerîmeler nâzil olmuştur:

Meşhur müfessirlerden Dahhâk’ın bildirdiğine göre:

“Allah’a ve Peygamberi’ne îman edenler var ya, işte onlar, Rableri yanında sıddîk (özü sözü doğru olanlar) ve şehitlik mertebesine erenlerdir. Onların mükâfatları ve nurları vardır...”[4] âyet-i kerimesi, herkesten önce müslüman olan sekiz kişi hakkında nâzil olmuştur. Bunlar da Ebûbekir, Ömer, Osman, Ali, Hamza, Talha, Zübeyr, Sa’d ve Zeyd Hazarâtı’dır.[5]

Hz. Ali radıyallahu anh bir gün insanlara hitâb ederken:

“Tarafımızdan kendilerine güzel âkıbet takdir edilmiş olanlara gelince, işte bunlar cehennemden uzak tutulurlar.”[6] âyetini okumuş ve:

“–İşte Osmân, âyette bahsedilen bahtiyarlardandır” demiştir.[7]

Ashâb-ı kirâm arasında Hz. Osman radıyallahu anh kadar güzel ve eksiksiz konuşan biri yoktu. Lâkin o, hatâ yapma korkusuyla hadis rivayet etmekten çekinir ve şöyle buyururdu:

“Beni Rasûlullah Efendimiz’den hadis nakletmekten meneden şey, kendisinden çokça hadis ezberleyen ashâbından olmayışım değildir. Lâkin ben O’nun:

«Kim söylemediğim birşeyi benim ağzımdan uydurursa, Ateş’teki yerine hazırlansın!» buyurduklarını işittiğime şâhitlik ederim.” (Heysemî, I, 143)

Hz. Osman radıyallahu anh bütün seneyi oruçla geçirirdi. İlk saatlerinde birazcık uyuduktan sonra geceleri de sabaha kadar ibadet ederdi.[8] Allâh Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem’in Sünnet’ine candan bağlı idi. O’nun izini adım adım tâkip etmek isterdi.

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in Ehl-i Beyt’ine son derece tâzim ve hürmet gösterirdi. Meselâ binek üzerindeyken Allah Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem’in amcası Abbâs radıyallahu anh yanından geçecek olsa, hemen yere iner ve yaya olarak yürümeye başlardı.

Münâkaşa ve kavgayı sevmez, zulüm ve haksızlıktan da son derece sakınırdı. Bu yüzden kendisini şehid etmek için gelen kâtillere bile mukâbele etmemiştir.

Abdurrahman ibn-i Mehdî şöyle der:

“Hz. Osman’da iki ahlâk vardı ki bunlar ne Ebûbekir Sıddîk’ta, ne de Hz. Ömer’de mevcuttu. Birincisi mazlum olarak şehit edilinceye kadar sabır göstermesi; ikincisi de tüm Müslümanları bir Mushaf-ı Şerif üzerinde toplamasıdır.” (Ebû Nuaym, Hilye, I, 58)

Dipnotlar:

[1] Buhârî, Fedâilü’l-Kur’ân 21. [2] Kettânî, II, 196-197 [3] Buhârî, Ashâbu’n-Nebî, 4, 7; Ebû Dâvûd, Sünnet, 8/4627, 4628; Tirmizî, Menâkıb, 18/3707. [4] el-Hadîd, 19. [5] İbnu’l-Cevzî, Zâdü’l-mesîr, VIII, 170. [6] el-Enbiyâ, 101. [7] İbn Ebî Şeybe, Musannef, VII, 492. [8] Ebû Nuaym, Hilye, I, 56.

Kaynak: Dr. Murat Kaya, Hz. Osman’dan 111 Hayat Ölçüsü, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan