İhsan nedir, ne anlama gelir? İhsan kelimesinin sözlük anlamı nedir? Kur’an-ı Kerim’de ihsan kavramı nasıl kullanılmaktadır? İhsan kelimesinin anlamı ve ihsan ile ilgili örnekler.

İhsan, genel olarak “iyilik ve lutufta bulunmak, bir işi en güzel şekilde yapmak, Allah’a ihlâsla kulluk etmek” anlamlarında kullanılan bir terimdir.

İHSAN NEDİR?

İhsan sözlükte, “başkasına iyilik etmek” ve “yaptığı işi güzel yapmak” demektir. İhsanda bulunan kişiye muhsin denir. Bir insanın gerçekleştirdiği işin ihsan seviyesine ulaşabilmesi için hem neyi nasıl yapması icap ettiğini iyi bilmesi hem de bu bilgisini en güzel biçimde eyleme dönüştürmesi gerekir. Hz. Ali, “İnsanlar işlerini ihsanla yapmalarına göre değer kazanır” derken bunu kastetmiştir.

Ahlâk literatüründe ihsan genellikle, “iyiliklerde farz olan asgari ölçünün ötesine geçip isteyerek ve severek daha fazlasını yapmak” mânasında kullanılır. Râgıb el-İsfahânî’nin diğer İslâm âlimlerince de paylaşılan düşüncesine göre ihsan adaletin üstünde bir derecedir; adalet borcunu vermek, alacağını almak, ihsan ise üstüne düşenden daha fazlasını vermek, alması gerekenden daha azını almaktır. Bundan dolayı adaleti gözetmek vâcip, ihsanı gözetmek mendup ve müstehaptır.

KUR’AN’DA İHSAN KAVRAMI

Kur’ân-ı Kerîm’de ihsan kavramı hem Allah’a hem de insanlara nisbet edilerek yetmişi aşkın âyette masdar, fiil ve isim şeklinde geçmekte, bu âyetlerin bir kısmında “başkasına iyilik etmek”, bir kısmında “yaptığı işi güzel yapmak” mânasında, çoğunda ise herhangi bir belirlemeye gidilmeden mutlak anlamda kullanılmıştır. Hadislerde de aynı kullanımlara geniş olarak rastlanmaktadır.

 Her iki kaynakta kelime Allah’a nisbet edildiğinde, “O yarattığı her şeyi en güzel yapmıştır” (es-Secde 32/7); “O sizi şekillendirdi ve şeklinizi güzel yaptı” (et-Tegābün 64/3) meâlindeki âyetlerde olduğu gibi Allah’ın kusursuz yaratıcılığını veya “Allah sana ihsan ettiği gibi sen de ihsanda bulun” (el-Kasas 28/77); “Allah ona rızık ihsan etti” (et-Talâk 65/11) örneklerinde görüldüğü üzere O’nun kullarına lutufkârlığını, cömertliğini ifade eder.

Ancak Hz. Peygamber’in, “Allahım! Yaratılışımı güzel yaptığın gibi ahlâkımı da güzel yap” duasında (Müsned, I, 403; VI, 68, 155) olduğu gibi özellikle Allah için kullanıldığında bu iki anlam arasında kesin bir farktan söz edilemez. Çünkü Allah’ın fiillerinin güzelliği ve mükemmelliği aynı zamanda O’nun lutufkârlığıdır. (Kaynak: DİA)

İHSAN İLE İLGİLİ CÜMLELER

İhsan adâletin üstünde bir fâzilettir. Bir âyet-i kerîmede, “İhsan ediniz, şüphe yok ki Allah Teâla muhsin olanları sever” buyurulmuştur. Diğer bir âyet-i celîle de “Allah Teâla sana ihsan ettiği gibi sen de ihsan et” meâlindedir. (Ömer N. Bilmen)

***

Allah rızâsından ayırmaya, ihsânı ve keremi hakkıçün: Âmin. Kâtip Çelebi)

***

Bâb-ı ihsânın girilmez bir celâdet bâbıdır. (Muallim Nâci)

***

Her ki diler bu duâda buluna / Fâtiha ihsân ede ben kuluna. (Süleyman Çelebi)

***

Kim ki dost yolunda terk-i cân eder / Dost ana dîdârını ihsân eder. (Eşrefoğlu Rûmî)

***

Esirleri kendi için alıkoyup geri kalan malları gāzilere ihsan etti. (Kâtip Çelebi)

***

Allah ona emsalsiz bir eş ve bir de evlât ihsan ederek gençliğinde çektiğini unutturdu. (Burhan Felek)

İslam ve İhsan