İlim İle Şirke Düşme!

Şeytanı “Azazil” iken “İblis” yapan, ilim, akıl ve mahiyet -ateşten yaratılmış olma- hevesinin putuna taparak Allah’ın Âdem (as)’a secde emrine itaat etmemesidir. Batılı insan da Allah’ın kâinata koyduğu sayısız fizik-kimya kaidesinin az bir kısmını keşfedip aklını ilah kabul etti.

Allah’ın Zâtı, esmâ ve sıfatları tek ve birdir; varlık âleminde vakıanın ve eşyanın kaynağı Allah’ın esmâsının tecellisidir. Bu esastan hareketle İslam düşünce sistemi, varlık âlemi ile Allah (c.c) arasında kopmaz bir bağ kurar.

İLMİN KAYNAĞI EL ALİM İSMİ İLE ALLAH’TIR

İlmin kaynağı El Alim ismi ile Allah’tır. Allah ilmi dilediğine dilediği kadar ihsan eder; bu ihsanın şekli ise, diğer ihsanlarda olduğu gibi sünnetullah dediğimiz prensiplere bağlanmıştır. Buna göre ilim kula beş duyu veya haber vasıtaları ile intikal eder, akıl ile sentezlenir ve böylece kulda bilgi oluşur. İlim ile bilim bu anlamda farklı kavramlardır. İlmin kaynağı El Alîm olan Allah (cc) iken, bilgi Allah’tan gelen ilmin bilgi alma kaynakları vasıtasıyla alınıp akıl ile sentezlenmesiyle oluşur. Bu silsile, Bakara suresinde Âdem (as) kıssasında şu şekilde anlatılır; Allah (cc) Âdem (as)’a meleklerin bilmediği bir bilgiyi, varlık âleminin ve Allah’ın esmasının tamamını öğretir.¹ Öncesinde salih amelleri ile kendilerini Âdem (as)’dan üstün gören melekler², Allah’ın kendilerini onlara vermediği ilim ile imtihan etmesi üzerine acziyetlerini itiraf edip Allah’ın verdiği ilimden başka ilimleri olmadığını ikrar ederler.³ Bu kıssa bizlere ilmin kaynağının Allah olduğunu, onun verdiği dışında bir ilmin olmayacağını öğretir.

İlmin kaynağının Allah olduğunun tasdiki bir iman meselesidir ve itikadi bir ön kabul gerektirir. Reform sürecinde, Allah ile arasındaki irtibatını koparan batı düşünce sistemi, ilmin kaynağı ile ilmin kendine intikal ettiği vasıtaları karıştırarak pozitif bilimlerde kazandığı bilgileri kendinden menkul zannetti. Nimetin geldiği vasıtalar ile perdelenerek nimet vereni görmeyi engelleyen bu kalp tutulmasının en acıklı örneği Karun kıssasında anlatılır. Rezzak’ın Allah (cc) olduğunu unutan Karun “servetimi ben kazandım” demek suretiyle, rızkın kendisine intikaline dair sünnetullahı göremeyerek sebepleri müsebbip zannetmiş ve helak olmuştur.⁴ Batılı insan da bilgiyi oluşturan sebepleri ilmin kaynağı, müsebbibi zannetti ve “ben bilgiyi kendi ilmim ile kazandım” diyerek ilmin Karun’u haline geldi.

Bu ilk ayak sürçmesi, hadisatın kaynağının Allah’ın iradesi olduğu telakkisini unutturarak daha feci bir tökezlemeye sebebiyet verdi, Pozitivist akıl “nasıl?” sorularına bulduğu cevabı “neden?” sorularının cevabı zannetti. Tabiattaki fizik, kimya vb. prensipleri keşfettikçe, bu prensiplerin sadece “nasıl?”ı izah ettiğini, oluşların iradi kaynağını yani “neden”i izah etmediğini fark edemeyince mekanik bir sebep sonuç ilişkisi ile kâinatı pozitif bilimlerin prensiplerinin işlemesi ile yürüyen amaçsız, rastgele bir düzen olarak vehmetti. İlahi iradeyi yok saydığı için, gözlemleyebildiği sebep sonuç ilişkisini tüm oluşların müsebbibi zannetti. Vahiy ile aydınlanmış bir mümin, yağan yağmurda ilahi rahmeti temaşa ederken sekülerleşmiş insan sadece suyun yoğuşması prensibini gördü, aklı ve gönlü Allah ile irtibatsız olduğu için müsebbibi değil sebebi ilah kabul etti.

POZİTİVİST AKLIN EN BÜYÜK ZAAFI

Pozitivist aklın en büyük zaafı; bilgiyi kaynağın mahiyeti ve kabiliyeti ile sınırlı hale getirmektir. İlmin kaynağı olarak gözünü kabul eden göremediğini, nakli kabul eden kendine ulaşmayanı, aklı kabul eden ise aklının eremediğini yok sayar. Mümin, ilmin kaynağı olarak Allah’ı kabul ettiği için onun ilminin sınırı Allah’ın çizdiği çerçeve kadar geniştir. Allah’ın bildirdiğine, aklı ermese de inanır. Zira akıl ilmin kaynağı değil sadece sentez vasıtasıdır, vahyin terbiyesine ve yönlendirmesine muhtaçtır. Pozitivist düşünce aklı mutlak değer kabul ettiği için onun idrak edebildiğini kabul eder, edemediğini yok sayar. Bu tavır Üsküdar meydanından bakan birinin göremediği için Konya diye bir yer olmadığını iddia etmesi kadar ahmakça bir tavırdır, nasıl ki göremediğini yok saymak ahmaklık ise akıl erdiremediğini yok saymak da öyledir.

17. Yüzyılda yaşamış bir pozitivist bilim adamı o yıllardaki imkân ile gözlemleyemediği, deney konusu yapamadığı için feyiz, ruhaniyet, kasvet vb. kavramları reddederken, aynı yıllarda yaşayan okuma yazma bile bilmeyen bir mümin; bu kavramları iman ettiği vahyin telkini ile kabul eder. Böylelikle bugün gözle görülemeyen ışınları ve bunların madde üzerinde menfi-müspet etkisini günümüz imkânları ile tespit edebilen bilimin seviyesine çıkıp sureta cahil bile olsa, sadece aklı ile yol alan bilim adamından üstün olur⁵.

İLİM VE KİBİRLE ŞİRKE DÜŞME!

İnsan ya Allah’a kul olur ya da başka bir şeye… Üçüncü bir yol yoktur. Allah’tan gayri tapınılan şeyler çok çeşitli olabilir. Tahtadan, taştan putlar, gök cisimleri, hayvanlar… Lakin gerçekte Allah’tan gayri tüm ilahlar insanın hevâ ve hevesinin tecessüm etmiş halidir. Gerçekte taptığı kendi hevasıdır. İnsan hevâ ve hevesinin boyunduruğuna girince işine gelen ilahlar ve dinler ihdas etmeye başlar. Bu hevâ ve heves bataklığının en beter şehveti kibir, kibrin ihdas ettiği put ise insanın bizatihi kendi aklı ve varlığıdır.

Şeytanı “Azazil” iken “İblis” yapan, ilim, akıl ve mahiyet -ateşten yaratılmış olma- hevesinin putuna taparak Allah’ın Âdem (as)’a secde emrine itaat etmemesidir. Batılı insan da Allah’ın kâinata koyduğu sayısız fizik-kimya kaidesinin az bir kısmını keşfetmekle kibir sarhoşu olarak, Allah’ın rububiyetini inkar edip bu keşifleri yapan mahdut aklını ilah kabul etti. İlmin kaynağı olan Allah’ı değil, onun bahşettiği bilgi kırıntılarını ilah edinen batı, Descartes’in tabiriyle “tabiatın efendileri olacağız” diyerek yola çıkıp fiziğin, kimyanın kulu oldu.

İlahi bir akıbettir ki; her kim Allah’tan başka ilah aramaya kalkışırsa hevası adedince putu olur, kim de kâinatın tek ve bir Halık’ına iman edip kulluk ederse kâinatın tüm değer ve varlıkların sahibi ve varisi haline gelir.⁶

Dipnotlar: 1) Bakara 31. 2) Bakara 30. 3) Bakara 32. 4) Kasas 78. 5) Al-İ İmran 139. 6) Enbiya 105.