İlim Öğrenme Adabı Nedir?

İlim öğrenme adabı nedir? Mühim bir iş olan ilim yolculuğunda olması gereken hususlar nelerdir?

Peygamber (s.a.) Efendimiz şöyle buyuruyor: “ Ya öğreten ol, ya öğrenen ol, ya dinleyen ol, ya da ilmi seven ol. Sakın beşincisi olma (bunların dışında kalma) helak olursun.” (Mecmeu’z- Zevaid, c.1,s.122.)

Hz. Ali (r.a.): “Bana bir harf öğretenin kölesi olurum, buyurarak ilim öğrenmenin  ve öğretmene saygının ehemmiyetine işaret etmiştir.

Tüm mükellef erkek ve kadınların; akideyle birlikte abdest, gusül, namaz, oruç, zekat, hac gibi ibadetlere dair ilim öğrenmeleri farz-ı ayndır.

İlim öğrenmek bazen farz-ı kifaye olur. Tıp, hesap, nahiv, dil bilgisi, okuma yazma, hadis senetlerini öğrenmek gibi dünya işlerinin yürümesi için gerekli olan ilimlerin öğrenilmesi farz-ı kifayedir.

Bazen de haram olur. Nitekim hokkabazlık büyücülük, sihir, kahinlik gibi ilimleri öğrenmek haramdır.

İlmin değerini ifade etmek için Rasulullah’ın (s.a.) şu hadisi yeterlidir: “Kim ilim öğrenmek için yola çıkarsa, Allah Teâlâ ona cennet yolunu kolaylaştırır. Melekler, ilim öğrenenlerden hoşlandıkları için onlara kanat gererler. Göklerde ve yerde bulunan varlıklar, hatta sudaki balıklar bile âlimlerin bağışlanması için Allah’a yalvarırlar. Bir âlimin sadece ibadetle uğraşan bir kimseye üstünlüğü, on dördüncü gecesinde ayın diğer yıldızlara üstünlüğü gibidir. Âlimler peygamberlerin mirasçılarıdır. Peygamberler altın gümüş değil, sadece ilmi miras bırakmışlardır. İşte bu ilim mirasına konan kimse, çok büyük bir kısmet kazanmış olur” (Ebû Dâvûd 3641, Tirmizî 2682, İbn Mace 223).

“Hikmet ve ilim müminin yitik malıdır. Onu nerede bulursa alır.” (Tirmizi, İlim, 19)

“.. Allah sizden inananları ve kendilerine ilim verilenleri derecelerle yükseltsin…” (Mücadele s, 11)

İLİM YOLCULUĞUNDA OLMASI GEREKEN HUSUSLAR

Böylesine mühim bir iş olan ilim yolculuğunda olması gereken hususlar:

Sabır:

İlim yolcusu mutlaka sabretmeli ve sabırda yarış halinde olunmalıdır. cihad bir saatlik sabır ise ilim talep etmek ömrün sonuna kadar sabırdır.

Amelde ihlaslı olmak:

Yapılan amelde ihlastan ayrılmamak en önemli husustur. Amacımız Allah rızası ve ahiret olmalı, riya/gösterişten sakınmak, arkadaşlarına karşı büyüklük taslama arzusundan uzak durmak gerekir. Rasulullah (s.a.) şöyle buyurmuştur: “Her kim sefihlerle tartışmak için, alimlere üstünlük taslamak veya insanların dikkatini kendisine çekmek için ilim öğrenirse yeri cehennemdir.” (Nesai 2654)

İlmiyle amil olmak:

ilimle amel etmek, ilmin meyvesidir. Her kim öğrenip te ilmiyle amel etmezse Allah’ın kötülediği Yahudilere benzeyecektir: “Tevrat’la yükümlü tutulup da onunla amel etmeyenlerin durumu, ciltlerle kitap taşıyan eşeğin durumu gibidir. Allah’ın âyetlerini inkâr eden topluluğun hâli ne kötüdür! Allah, zalimler topluluğunu hidayete erdirmez.” (Cuma Suresi, 5)

Kitapları mütalaa etmek :

Özetleri ezberleyip pekiştirdikten sonra konuları genişçe ele alan kitaplara vakit ayırarak, notlar almak gerekir. Garip detayları, problem çözümlerini ve müteşabih hüküm farklılıklarını kaydetmek derinlik kazandırır. Hiçbir zaman duyulan bir bilgi veya yetinmemeli, bilakis onu ezberlemeye ve yorumlamaya çalışmalıdır.

Mümkün olduğu kadarıyla ihtiyaç duyulan kitaplar okunmalıdır, zira o kitaplar ilim tahsil aracıdır, ancak onların tahsilini fazlalaştırarak ilim ziyadeleşir. gücümüzün yettiği kadar o kitaplardan istifade etmeliyiz..

Azimli olmak:

İlim tahsilinde azmin pek yüksek payı vardır. Çoğunu tahsil etmek mümkünse azıyla yetinmemek önemli bir düsturdur. faydalı konuları geciktirmeden öğrenmek gerekir. Umut ve erteleme ilim yolcusunu o ilimden mahrum edebilir. Zira ertelemenin çok olumsuzlukları vardır. “heleke’l- müsevvifun: erteleyenler helak oldular” denilir.

Zamanı iyi değerlendirmek:

İlim talibi Dinç ve boş olduğu zamanları, sağlığın, gençliğin ve az meşgul olduğu vakitlerin değerini bilmelidir. Aile, çocuk, geim vs. gibi engeller oluşmadan zamanı doğru yerlerde harcamak icab eder.

Hocaya karşı edebli olmak:

İlim prensip olarak kitaptan alınmaz bilakis hatalara düşmemek için ilmin anahtarlarını almak için bir hoca gereklidir. Dolayısıyla hocaya karşı saygıda kusur etmemek gerekir. Zira bu başarının adresidir.

Hocaya her zaman saygılı ve nazik davranmak gerekir.Oturuşta, konuşmada, soru sormada ve dinlemede tüm saygı ve edep davranışlarıyla kuşanmak gerekir...

Kitap sayfalarını çevirmede dahi edep çerçevesinde davranılmalıdır, Hocasından önce konuşmayı ve uzunca konuşmayı terk etmek gerekir..

Ayrıca Onun konuşmasına müdahele etmemek gerekir. Özel soruları özellikle başka kişilerin yanında sormamak adaba daha uygundur.

Talebe hocasına bıkkınlık vermemelidir. onu sadece ismi ile çağırmak adaba muğayir olup, ancak hocam veya hocamız demek uygundur.

Hocadan bir hata meydana gelirse bu durum onu senin gözünden düşürmesin, nitekim bu senin onun ilminden mahrum bırakır, hatalardan kim arınabilir ki ?

Kaynak: Faruk KANGER Lokman HELVACI, ADABI MUAŞERET