Bütün mahlûkâtın cömertliği, Allah Teâlâʼnın cömertliğinden bir tecellî kırıntısıdır. Kulunun azıcık cömertliğine çok daha fazlasıyla karşılık vermek, Allah Teâlâʼnın şân-ı ulûhiyyetindendir. Dolayısıyla Hak rızâsı için verebilen kârdadır. Gerçek ve kalıcı kazanç da budur. Asıl, elden çıkarılamayan, infâk edilemeyen nîmetler ziyan edilmiş demektir.

Cömertlik, elde var olanı, ondan mahrum olana ikrâm etmektir. Cömertliğin zirvesi ise “îsâr”dır. Îsârın en güzel târifi âyet-i kerimede şu şekilde verilmektedir:

 “Onlar kendi canları çektiği, kendileri de muhtaç oldukları hâlde yiyeceklerini yoksula, yetime ve esire yedirirler: «Biz sizi sâdece Allâh rızâsı için yediriyoruz, sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz. Biz, çetin ve belâlı bir günde Rabbimizden (O’nun azâbına uğramaktan) korkarız.» (derler). İşte bu yüzden Allâh, onları o günün fenâlığından esirger; (yüzlerine) parlaklık, (gönüllerine) sevinç verir.” (el-İnsân, 8-11)

MERHAMET MAHRUMLARIN YARDIMINA KOŞMAKTIR

Cömertlik, îmandan gelen bir merhamet mahsûlüdür. Merhamet ise, başkalarının mahrûmiyetini telâfî için onların yardımına koşmaktır.

Lâkin cömertlik yerli yersiz saçıp savurmak da değildir. Allâh’ın kullarına, dikkatlice ve nîmetin kıymetini bilerek ihsanda bulunmaktır. Nitekim Cenâb-ı Hak bu hususta şu ölçüyü koymuştur:

“Elini boynuna bağlayıp cimri kesilme, büsbütün elini açıp tutumsuz da olma! Sonra kınanır, (kaybettiklerinin) hasretini çeker durursun.” (el-İsrâ, 29)

Cömertlik, Allâh’ın sıfatlarından biridir. Zîrâ O’nun bir ismi de “kerem ve ihsânı bol, sonsuz cömert” mânâsındaki “Kerîm”dir. Ayrıca Rahmân, Rahîm, Vehhâb, Latîf, Tevvâb, Gaffâr, Afüvv, Raûf ve Hâdî gibi ilâhî sıfatlar da Allâh’ın cömertliğini farklı yönlerden ifâde etmektedir.

Nitekim hadîs-i şerîflerde şöyle buyrulur:

“Allâh Teâlâ Cevâd’dır, yâni cömert ve ihsan sâhibidir, bu sebeple cömertliği sever. Yine O, güzel ahlâkı sever, kötü ahlâktan da hoşlanmaz.” (Süyûtî, I, 60)

“Şüphesiz Allâh, Tayyib’dir, güzel ve hoş olanı sever; Tâhir’dir, temizliği sever; Kerîm’dir, keremi sever; Cevâd’dır, cömertliği sever...” (Tirmizî, Edeb, 41/2799)

CENAB-I HAKK’IN CÖMERTLİĞİNDEN HİSSE ALMAK

Bir mü’min, Cenâb-ı Hakk’ın cömertliğinden hisse alarak, karanlık bir gecenin mehtâbı gibi nurlu, derin, hassas, rakîk, diğergâm, merhametli, şefkat sâhibi, infak heyecanıyla dolu ve ganî gönüllü olmalıdır. Zîrâ âyet-i kerîmelerde şöyle buyrulur:

“Ey îmân edenler! Ne bir alışveriş ne bir dostluk ne de (Allâh’ın izni olmadıkça) bir şefaat bulunmayan kıyâmet günü gelip çatmadan önce, rızıklandırdığımız nîmetlerden Allâh yolunda cömertçe sarf edin. Küfrân-ı nîmet (nankörlük) içinde olanlar, zâlimlerin tâ kendileridir.” (el-Bakara, 254)

“...Siz hayra ne harcarsanız, Allâh onun yerine başkasını verir.” (Sebe’, 39)

DÜNYÂ SERVETİ DÜNYADA KALIR

Hazret-i Ali -radıyallâhu anh-:

“İnsanlar uykudadır; ölünce uyanırlar...” buyurmuştur. (Aclûnî, Keşfü’l-Hafâ, II, 312/2795) Bu bakımdan, uyanacağımız ebedî âlemde eli boş kalmamak ve mahrum bir hâle dûçâr olmamak için, bu dünyâda iken cömertlik ve îsâr ahlâkına bürünerek âhiret azığımızı şimdiden hazırlamamız îcâb eder.

Hazret-i Mevlânâ -kuddise sirruh- ne güzel söyler:

“Dünyâ hayâtı bir rüyâdan ibârettir. Dünyâda servet sâhibi olmak, rüyâda defîne bulmaya benzer. Dünyâ malı nesilden nesile aktarılarak sonunda yine dünyâda kalır.”

“Ölüm meleği, gâfilin canını almak sûretiyle onu uykudan uyandırır. O kimse, gerçekte sâhip olmadığı bir mal için dünyâda çektiği sıkıntılara âh-vâh eder. Bin pişmân olur. Lâkin iş işten geçmiş, her şey bitmiştir...”

İşte dünyâ hayâtı, işte âhiret hayâtı…

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Faziletler Medeniyeti 1, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan