İslam’da Başlık Parası Var mıdır?
İslam dininde başlık parası var mıdır? Başlık parası almanın hükmü.
Mehir, evlenecek olan kadının hakkıdır. Babası veya dedesi mehri kadın adına teslim alabilir, fakat ona sahip olamaz. Ancak kadın razı olmadığı takdirde veliye yapılacak mehir ödemesi geçerli değildir. Kadın; küçük, akıl hastası veya bunamış olursa mehir onun adına velisine verilir.
BAŞLIK PARASI ALMANIN HÜKMÜ NEDİR?
Günümüzde “başlık parası” adıyla velinin koca tarafından aldığı para ile çeyiz alınmış veya evlenecek kadına harcanmış olursa bunun mehir olarak nitelendirilmesi mümkündür. Ancak böyle bir parayı kızın babası alır ve kendi özel işleri için harcamış olursa bunun mehir ile ilgisi bulunmaz. Acaba kızın babasının mehir dışında damattan böyle bir parayı alma hakkı var mıdır? Başlık parası denilen bu paranın hükmü nedir?
İmam Ebû Hanîfe ve diğer kimi fakihlere göre, kızın babasının evlenecek erkekten mehir dışında bir şey alması caiz değildir. Osmanlı Devleti uygulamasında başlık parası için “cebrî hibe (zor altında kalanın yaptığı bağış)” hükümleri uygulanmıştır. Buna göre koca, uygun bulduğu takdirde başlık parasını daha sonra rucû yoluyla kayın pederinden geri isteyebilecektir. Ancak böyle bir rücû, aile içinde huzursuzluklara yol açabileceği için belki evliliğin yürümemesi durumunda başlık parasının geri istenmesi düşünülebilir. Nitekim 1917 tarihli Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi’nde başlık parası şu şekilde düzenlenmiştir: “Mehir, evlenen kadının hakkı olup onunla çeyiz yapmaya zorlanamaz. Bir kızı evlendirmek veya teslim etmek için ana) baba veya diğer hısımların, kocadan akçe veya benzeri şeyleri almaları memnûdur.” (H.A.K. mad. 89, 90)
İmam Ahmed b. Hanbel’e göre baba, kızını evlendirirken mehir yanında başka bir meblağ alabilir. Delil; Hz. Mûsâ’nın Şuayb’ın (a.s.) kızı ile evlenmek için sekiz yıl çobanlık yapmasıdır. Kur’ân’da şöyle buyurulur: “Şuayb (a.s.), Musa’ya dedi ki; bu iki kızımdan birini, sen bana sekiz yıl işçilik yapman şartıyla, sana nikahlamak istiyorum. Eğer işçiliğini on yıla tamamlarsan o da kendinden.” [1] Bu âyet-i kerime, karşılığında ücret alınabilen yararlanmanın mehir olabileceğini gösterir. Hanbelîler dışındaki diğer mezheplere göre, burada başlık parasından çok babanın kızı adına almış olduğu mehir söz konusudur. Nitekim, Hz. Mûsâ’nın, Şuayb (a.s.)’ın yurdunda evlendirilmesi ve daha sonra mal-mülk sahibi olarak yeniden Mısır’a dönmesi bunu gösterir.[2]
Dipnotlar:
[1] Kasas, 28/27. [2] Döndüren, «Mehir» mad. Şamil İslâm Ansik., IV, 110.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları