İslam’da Ticaret İçin Kredi Nasıl Temin Edilir?

İslam’da yatırım için büyük krediler nasıl temin edilir? Mudarabe kredisi caiz midir?

İslâm’da kısa vadeli ve küçük kredileri, karz-ı hasen yoluyla temin etmek mümkündür. Daha çok ticari olmayan ihtiyaçlar, dar ve sabit gelirlilerin kısa süreli sıkıntıları ve yine ticaretle uğraşanların geçici ve kısa süreli ekonomik finansmanları bu yolla karşılanabilir.

MUDARABE KREDİSİ CAİZ MİDİR?

İslâm’da uzun vadeli ve büyük krediler için “kâr ortaklığı” esası getirilmiştir. Çünkü karşılıklı yarar olmaksızın, varlıklı kimselerin birbirine sürekli yardımcı olması beklenemez. Mufâvaza, inan, mudârabe, vücuh ve sanayi şirketi gibi ortaklıklar İslâm’da her türlü ticari krediyi sağlamağa elverişlidir. Özellikle “mudarabe” İslâm bankacılığının da esasını teşkil eder. Mudârabe, emek-sermaye ortaklığı demektir. Bir taraf emeğini, teşebbüs gücünü ortaya koyar, sermaye sahipleri de finansman sağlar. Belli dönem sonlarında elde edilen kârı anlaşma oranlarına göre paylaşırlar.

İşletmeci, ortaklığa yalnız emeği ile katıldığı için kasıt, kusur veya ihmali olmaksızın meydana gelecek zarara yalnız emeğinin karşılığını alamama şeklinde katlanır. Zarar önce kârdan, bu yetmezse anaparadan karşılanır. Bir müteşebbis kişi veya kuruluş bir çok kimsenin tasarruflarını toplayıp ticaret işinde çalıştırdığı ve onlara kârdan pay dağıttığı zaman bir İslâm bankası modeli ortaya çıkmış olur.^[1]

Tarımla uğraşanların da; ziraat ortakçılığı, bağ-bahçe ortakçılığı(müsâkât) ve ağaç dikimi ortakçılığı (mügârese) yöntemleriyle, bir taraf toprağını veya dikilmiş ağaçlarını, diğer taraf da emek ve sermayesini ortaya koyarak, çıkacak ürünü paylaşma esasına dayalı ortaklık kurabilirler.

İşletme için gerekli krediyi üçüncü bir kişi veya kuruluş vermek suretiyle, çıkacak ürünü üçlü paylaşım da olabilir. Köylüye verilecek tarımsal kredilerin, üründen pay alma yöntemiyle verilmesi durumunda, toprak bereketi yüzünden, faizin çok üstünde gelir elde etmek mümkündür. Bu ortaklık türlerinin ticaret ve tarım kesiminde uygulanarak test edilmesi ve istatistik bilgilerle denetlenmesi durumunda, daha net sonuçlar ortaya çıkacaktır.

Dipnot:

^[1] bk. Hamdi Döndüren, Günümüz Ekonomik Problemlerine İslâmî Yaklaşımlar, s. 87 vd.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları