İslâmiyet’in doğuşunda Arabistan’ın beşik olarak seçilmesinin hikmeti nedir? İşte Arap Yarımadası’nın İslâm’ın zuhur mekânı olarak seçilmesinin nedenleri...

İslâm’ın doğuşunda Arap Yarımadası’nın beşik, yâni ilk zuhûr mekânı olarak seçilmesinin hikmetini anlayabilmek için öncelikle; Arapların İslâm’dan önceki hâllerini, mizaçlarını, yaşadıkları bölgenin coğrafî, siyâsî ve ictimâî husûsiyetlerini bilmek îcâb eder.

İSLAMİYET’İN DOĞUŞU SIRASINDA ARABİSTAN YARIMADASININ GENEL DURUMU

O zamanların iki süper devleti olan Bizans ve İran, Arapların komşusuydu. Bizans, müstemleke anlayışıyla hâkim olduğu memleketlerde meydana gelen dînî ihtilâflardan dolayı sıkıntıda idi. İdâreciler, Hıristiyanlığı kendi hevâ ve heveslerine âlet ederek oyuncak hâline getirmişlerdi. Konsüllerde istedikleri kitabı kutsal îlân ediyor, istemediklerini hükümden kaldırıyor, dînin akîdesini kendi arzularına göre tesis ediyorlardı. Başa geçen hükümdar, öncekini aforoz ediyor; istediği şekilde dînin esaslarını değiştiriyordu. Tebaasına yüklediği aşırı vergiler ve yönetim kademelerinde iyice yerleşmiş bulunan rüşvet netîcesindeki gerileme ve ahlâkî çöküntü, Bizans’ı içten içe yiyor, istikbâlini mahvediyordu.

İSLAMİYET ÖNCESİ İRAN

İran hem siyâsî hem de ahlâkî bakımdan büyük karışıklıklar içindeydi. Kişinin kendi annesi, hattâ kızıyla evlenmesine müsâade eden, insanlık haysiyetini kaybetmiş bir hayat anlayışı hâkimdi. Pek çok bâtıl ve sapık fikirler ihtivâ eden “Mazdekçilik” hava, ateş ve su nasıl ortak olarak kullanılıyorsa bu müşterekliğe her şeyin dâhil olması gerektiğini söyleyerek bütün kadınları helâl ve bütün malları müşterek îlân etmişti.

İSLAMİYET ÖNCESİ RUMLAR VE HİNTLİLER

Yunan medeniyeti, fâsit bir dâire hâline gelen felsefî münâkaşa ve hurâfelerin fesâdı içerisinde boğulurken, Hint medeniyeti de ahlâkî ve ictimâî açıdan en ibtidâî devrini yaşamaktaydı.

İSLAMİYET ÖNCESİ ARAPLAR

Araplar ise bütün bu fitne ve fesatlardan uzak, etrâfı çöllerle çevrili, askerî taarruzlardan, kültür ve medeniyet istîlâlarından masûn bir mıntıkada sükûnet ve emniyet içerisinde yaşıyorlardı. Hiçbir zaman esâret zilletini tatmamışlardı. Arapların tabiat ve mizaçları, henüz herhangi bir şekle girerek bozulmamış hammadde gibi idi. Fıtratlarındaki temizliği tamâmiyle kaybetmemişlerdi. Ayrıca iffet, sözünde durma, cömertlik, vefâ, sadâkat, sabır ve mertlik gibi medhe değer vasıflara sâhiptiler. Fakat bu vasıflar onlarda ifrat ve tefritlerle fıtrî zemininden kaymış bir vaziyette idi. Bu sebeple kendilerine hakîkati gösterecek rehberden mahrum bir hâlde, cehâlet karanlıkları içerisinde yaşıyorlardı.

İşte bu cehâlet ve nefse râm olma husûsiyeti, netîcede fıtratlarında meknûz (saklı) bulunan bütün bu güzel hasletleri aslî mecrâlarından saptırıyordu. İffet ve şereflerini korumak adına küçücük kız çocuklarını, anaların yüreklerini çılgına çevirerek, diri diri toprağa gömmek gibi bir şenâate düşüyor; cömertliklerine toz kondurmamak için zarûrî mallarını telef etmek gibi bir sefâlete sürükleniyor; yiğitlik ve mertlik hissinin sevkiyle de kendi aralarında uzun seneler devâm eden kanlı savaşlar çıkarıyorlardı. İslâm’ın zuhûru ile câhiliyenin ahlâkî vasıfları büyük bir mânâ değişikliğine uğrayarak lâyık olan mâhiyete bürünmüş ve kemâl hâlini bulmuştur. Yâni Peygamber Efendimiz’in bi’setiyle, eski mürüvvet anlayışı bütün zararlı aşırılıklardan arındırılmış ve medenî bir hâle gelmiştir.

İSLAMİYET’İN ZUHUR MEKANI

İslâm’ın zuhûr mekânı olarak Arabistan’ın seçilmesindeki bir diğer hikmet de, Peygamber Efendimiz’in risâlet ve nübüvveti hakkında kimsenin kalbine bir şüphe düşmemesini temin gâyesidir. Araplar, okuma-yazma bilmeyen, ümmî bir millet idi. Bu sebeple komşu milletlerin tükenmiş ve fesat ile mâlûl kültür ve felsefelerinin tesirinde kalmamışlardı.

Resûlullâh ümmî bir kimse değil de, komşu devlet ve medeniyetlerin târih ve kültürüne, eski semâvî kitapların muhteviyâtına vâkıf bir kimse olarak risâlet vazîfesiyle insanlığın huzûruna çıksaydı, elbette ki insanların, O’nun getirdiklerini ilâhî bir vahiy olarak kabûl etmeleri bu kadar kolay olmazdı. İslâm dâvâsı aynı şekilde Yunan, Bizans veya İran gibi, medeniyet ve kültürde belli bir seviye katetmiş milletlerden birisinde ortaya çıksaydı, insanların İslâmî umde ve esasları kabulde zorlanacakları muhakkaktı. Zîrâ bu sefer de, İslâm nizâmının ilâhî menşe’li olduğu -muhtemelen- kabûl edilmeyerek bu medeniyet ve kültürlerden neş’et ettiği iddiâ ve şüphesi vâkî olacaktı. Bu bakımdan İslâm’ın ilâhî menşeli olduğunun aksine bir düşüncenin hatıra gelmemesi için Peygamber Efendimiz ümmî bir cemiyete, ümmî bir Peygamber olarak gönderilmiştir.

İSLAMİYET’İN DOĞUŞU SIRASINDA DÜNYANIN GENEL DURUMU

Arap yarımadası, Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının birleştiği bir noktada ve çeşitli devletlerin tam ortasında yer alması münâsebetiyle, İslâm’ın yayılmasında coğrafî bir rüchâniyete (üstünlüğe) de sâhipti.[1]

İslâm’ın doğuşuna beşik olarak seçilen Mekke, Kur’ân-ı Kerîm’de “ziraat yapılmayan bir vâdi” olarak tanıtılır.[2] Bu sebeple orada sâdece ticâretle meşgul olunmuştur. Ziraatla meşgul olan insanlar toprağa bağımlı, fazla uzak yerlere gitmeye alışık olmayan kimselerdir. Aynı şekilde, zanaat ehli esnaflar da meslekleri îcâbı hareketlilikten uzaktırlar. Ancak ticâret erbâbı olanların uzun seyahatlere katlanma, memleketlerinden uzak yerlere gidebilme ve farklı insanlarla münâsebette bulunma gibi imkânları mevcuttur. İslâm’ı teblîğ gâyesiyle fütûhâtta bulunmak, hareketli bir hayâtı gerektirdiği için, bu vasıflara sâhip olan Mekke ahâlîsi İslâm’ın ilk muhâtapları olmuştur.

İLAHİ İRADE

İlâhî irâde; İslâm dâvetinin dili, Allâh kelâmının tercümânı ve teblîğ vâsıtası olma şerefini, Arapça’ya bahşetmiştir. Bütün milletlerin dilleri arasında bir mukâyese yapılacak olursa Arapça’nın, âhenk, kelime yapısı ve türeyişi, fiil çekimleri ve telâffuz kâideleri gibi pek çok husûsiyetiyle diğer dillere fâik olduğu görülecektir. Arapça, en ufak bir teferruâtı bile zâyî etmeksizin veciz ve özlü ifâdelere imkân veren bir lisandır. Lügat sahasındaki zenginliği sâyesinde bu lisân, her çeşit fikri, takdîre şâyan bir hassâsiyet ve zarâfetle ifâde edebilmektedir. On beş asırdır kâidelerinde herhangi bir değişikliğin olmaması, Arapça’nın, daha o zaman istikrar kazanmış ve tekâmülünü tamamlamış bir lisan olduğunu gösterir. Bu hâliyle, yeryüzünde o zaman mevcut olan diller arasında sâdece Arapça, ilâhî irâdeyi istiâb ve ifâde edebilecek bir genişlik ve mükemmeliyete sâhipti.

BEREKETLİ MEKAN

Arap Yarımadası, sâdece İslâm’ın değil, pek çok hak dînin zuhûr edegeldiği bereketli bir mekândır. Peygamber Efendimiz’in atası Hazret-i İbrâhîm (a.s.) burada yaşamış ve Kâbe’yi inşâ etmiştir. Mekkeliler de bunun şuuruyla kendilerini İbrâhîm ve İsmâîl’in (a.s.) mânevî vâri­si kabûl ederlerdi. Dolayısıyla İslâm’ın böyle bir mekânda zuhûr etmesi, onun kabûlünü ve anlaşılmasını kolaylaştıracaktı.

Ayrıca, insanlık târihiyle yaşıt dînî bir merkez olan Kâbe’nin burada bulunması da en mühim sebeplerdendir. Bütün bunların ötesinde bilemediğimiz daha başka hikmetlerin varlığı da bir hakîkattir.

[1] Bkz. Muhammed İlyas Abdülganî, Târihu Mekke, s. 12-13.

[2] Bkz. İbrâhîm, 37.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hz. Muhammed Mustafa 1, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan