Kabzdan Önce Satış Yasağı Nedir?

Kabzdan önce satış yasağı nedir, ticaret hayatında ne gibi etkileri olur?

Satın alınan bir malın fiilen teslim alınmasına “kabz” denir. Malın teslim alınmazdan önce, müşteri tarafından üçüncü bir kişiye satılması, ilk satıcı ve alıcı arasında teslimle ilgili olarak çıkabilecek bir anlaşmazlık, ikinci satışı da etkileyecektir. Malın ilk satıcıdan teslim alınamaması; onun sözünde durmaması, malın telef olması veya defolu çıkması gibi sebeplerden kaynaklanabilir. Böyle bir durumda, bir önceki problem çözülmedikçe, ikinci satıcı taahhüdünü yerine getiremeyecektir. Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “Kim bir gıda maddesini satın alırsa, onu kabzetmedikçe başkasına satmasın.” ^[1] Bu hadiste zikredilen yiyecek maddesi örnek kabilinden olup, hadis bütün menkul eşyanın alım satımını kapsamına alır.

Kabzdan önce başkasına satış geçerli olursa, bu durum, mal hiç yer değiştirmeden, hatta henüz mal üretilmeden fiyatının yükselmesine neden olur. Bir takım aracılar, malı hiç görmeden kağıt üzerinde kazanç elde etmiş olurlar.^[2]

İmam Ebû Hanîfe ve Ebû Yûsuf’a göre, gayri menkul üzerinde kabzdan önce tasarrufta bulunmak caizdir. Dayandıkları delil, “istihsan” prensibidir. Çünkü gayri menkulün kabzdan önce telef olması veya değişikliğe uğraması çok nâdir görülen bir durumdur. Seyrek olan bir şeye ise itibar edilmez.

İmam Muhammed, Züfer ve Şâfiî’ye göre gayri menkulün de, menkuller gibi, kabzdan önce satışı caiz değildir.^[3]

Dipnotlar:

^[1] Buhârî, Büyû’, 54, 55; Müslim, Büyû’, 29-32, 34-36, 39, 41; Ebû Dâvud, Büyû’, 65. ^[2] K. Miras, age, VI, 437. ^[3] bk. Kâsânî, age, V, 180; İbnü’l-Hümam, age, V, 204; Ali Haydar, Duraru’l-Hükkâm, I, 407, Mecelle, Madde: 253; Hamdi Döndüren, Alım-Satımda Kâr Hadleri, s. 76, 77, 137, 138.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları