Kaç Çeşit Zikir Vardır?

Kaç tür zikir vardır? Efdal olanı hangisidir?

Kur’an’da iki tür zikir emri vardır: Mutlak ve mukayyed zikir. Kur’an’da herhangi bir kayıt belirtmeden mutlak mânâda ve çok çok zikretmeyi emreden âyetler vardır.^[1] Bunların emrettiği zikir, gafletin zıddı anlamındaki kalbî zikirdir. Bir de Allah’ın adının anılmasını emreden^[2] âyetler vardır. Bunlar ise kalbî mânâda zikre muvaffak olamayanlara dil ile zikretme kolaylığı sağlamakta ve bir bakıma kalbî zikre hazırlık yaptırmaktadır.

Zikirden maksad Allah’ı hiç unutmamak olduğuna göre, zikrin efdal olanı kalbî ve sürekli olanıdır. Ancak cehrî olarak; yâni yüksek sesle yapılan zikirlerin herbirinin sâlikin durumuna göre ayrı özellikleri ve güzellikleri vardır. Tevhîd zikrinin kalbi mâsivâdan temizlemede, lâfza-i celâl zikrinin kalbî zikre ermede ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bunlardan hangisinin kime, ne kadar yararlı olacağını mürşidler tâyin eder.

^[1].       Bkz. Âl-i İmrân, 3/41; el-Ahzâb, 33/41; el-Cum’a, 62/10.

^[2].       el-Müzzemmil, 73/8; el-İnsan, 76/25.

Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları