Kısaca İmam Maturidi Kimdir?

Maturidi mezhebinin kurucusu kimdir? İmam Maturidi kimdir? Kısaca İmam Maturidi’nin hayatı, eserleri ve görüşleri....

Maturidi mezhebinin kurucusu veya imamı, asıl adı Muhammed olan Ebû Mansûr Mâturidî’dir.

KISACA İMAM MATURİDİ KİMDİR?

İmam Mâturidî, Hicri, 238 (M. 862) yılında Semerkand’ın Mâturid köyünde doğmuş ve köyünün adıyla şöhret bulmuştur.

Hicri 333 (M. 944) yılında Semerkand’da ölen Ebû Mansûr, büyük bir Türk bilginidir. İmam Mâturidî Mâtürîdiyye mezhebinin kurucusu, müfessir ve fakihtir.

İmam Mâturidî, Ehl-i Sünnet akidesini savunmuş ve batıl inançlara karşı büyük mücadele vermiştir.

Mâtürîdî’nin hayatı, eserleri, görüşleri, öğrencileri ve çağdaşları hakkında bilgi verdiği bilinen en eski kaynak Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin Tebṣıratü’l-edille’sidir. Sonraki eserler Mâtürîdî’den özetle bahsetmekte ve bilinenlere yeni bir şey katmamaktadır.

İmam Mâtürîdî kelâm, tefsir, fıkıh ve mezhepler tarihi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınır. Kitâbü’t-Tevḥîd adlı eseri Sünnî kelâmının klasiklerinden biri haline gelmiştir. Mu‘tezile, Karâmita, Revâfız gibi fırkalarca ileri sürülen düşüncelere karşı uzun mücadeleler vermiştir.

Amelde Hanefi olanlar, itikadda bu mezhebi benimsemişlerdir.

İMAM MATURİDİ ESERLERİ

İmam Mâtürîdî’nin kendisine aidiyeti kesin olan on üç eserinden on ikisinin adını, -daha başka eserleri de bulunduğunu belirterek- Ebü’l-Muîn en-Nesefî kaydetmiştir.

Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr’in varlığı ise güvenilir klasik kaynaklarda yapılan iktibaslardan öğrenilmektedir.

Tefsir

Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne, Teʾvîlâtü’l-Mâtürîdiyye adıyla da bilinen eser tefsir açısından çok önemli bir çalışma olmasının yanı sıra kelâm, fıkıh ve fıkıh usulü alanlarında da zengin bilgi ve önemli görüşler içermektedir. Ayrıca İslâmî fırkalar ve İslâm dışı akımlarla dinlere ait inanç ve görüşlerin tenkidi bakımından ihmal edilemeyecek bir kaynaktır. Eser Mâtürîdî’nin öğrencilerine yaptığı takrirlerden oluşmuştur.

Kelâm

1. Kitâbü’t-Tevḥîd. Mâtürîdî’nin tam olarak basılmış tek eseri olup kelâm ilminin temel konularını ele almaktadır.
2. Kitâbü’l-Maḳālât.
3. Reddü Evâʾili’l-edille li’l-Kâʿbî
4. Reddü Tehẕîbi’l-cedel li’l-Kâʿbî..
5. Beyânü vehmi’l-Muʿtezile.
6. Reddü Vaʿîdi’l-füssâḳ li’l-Kâʿbî.
7. Reddü’l-Uṣûli’l-ḫamse li-Ebî ʿÖmer el-Bâhilî. Bu eserde görüşleri eleştirilen âlim, Basra Mu‘tezilesi’nin ileri gelenlerinden Ebû Ömer Muhammed b. Ömer b. Saîd el-Bâhilî’dir.
8. Reddü Kitâbi’l-İmâme li-baʿżi’r-Revâfıż.
9. er-Red ʿale’l-Ḳarâmiṭa (fi’l-uṣûl).

Fıkıh

1. Meʾâḫiẕü (Meʾḫaẕü)’ş-şerâʾiʿ fî uṣûli’l-fıḳh (iktibaslar için bk. Nesefî, I, 146; II, 784; Alâeddin es-Semerkandî, Mîzânü’l-uṣûl, s. 70, 659-660, 699, 746; Lâmişî, s. 189; Burhâneddin el-Buhârî, II, 382; Abdülazîz el-Buhârî, II, 619; III, 662).
2. Kitâbü’l-Cedel fî uṣûli’l-fıḳh.
3. er-Red ʿale’l-Ḳarâmiṭa (fi’l-fürûʿ).
4. Şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr (iktibaslar için bk. Ebü’l-Usr el-Pezdevî, vr. 113b, 266a; Kâsânî, VII, 47). Muhammed eş-Şeybânî’nin Hanefî mezhebinin temel kaynaklarından olan el-Câmiʿu’ṣ-ṣaġīr adlı eserinin şerhidir.

Kaynak: İslam İlmihali, Diyanet; DİA