Maliki Mezhebi

Maliki kimdir, kime denir? Malikilik nedir? Maliki mezhebi nedir? Maliki mezhebinin kurucusu kimdir? Maliki mezhebi nerede ortaya çıkmıştır? Maliki mezhebi hangi ülkelerde yaygındır? Maliki mezhebinin imamı, görüşleri ve özellikleri.

Maliki mezhebi; büyük hadîs ve fıkıh bilgini İmam Mâlik Bin Enes’e nisbet edildiği için bu adla anılmıştır.

İMAM MALİK KİMDİR?

İmam Mâlik Bin Enes 93/712 yılında Medine’de doğmuş ve 179/795 yılında yine orada vefat etmiştir. Medine o dönemde, Hz. Peygamber’in hadisleri, sahâbe ve tâbiûn fetvaları bakımından bir merkez durumunda idi. İmam Mâlik böyle bir ilim ortamında İbn Hürmüz, İbn Ömer’in azatlısı Nâfi’, İbn Şihâb ez-Zuhrî, Yahyâ İbn Saîd ve Rabîa İbn Abdirrahmân gibi tanınmış tâbiûn bilginlerinden hadîs ve fıkıh dersleri aldı. Olgunluk çağına gelince Medine’de Mescid-i Nebevî’de ders ve fetva vermeye başladı. Çevresinde geniş bir ilim halkası oluştu, öğrenciler yetiştirdi.

İMAM MALİK’İN GÖRÜŞLERİ

İmam Mâlik’in nasslardan hüküm çıkarmada; Kitap, sünnet, icmâ, sahâbe sözü, örf ve âdet delilleri yanında, kıyas, istihsân, mesâlih-i mürsele, sedd-i zerâyi’ gibi fer’î delillere de başvurduğu görülür. İmam Mâlik’in fıkhının en belirgin özelliği, Medine halkının uygulamasını (amelini) delil olarak almasıdır. O, haber-i vâhidi kabul için Medineliler’in ameli ile çelişmemesini şart koşmuştur. Çünkü ona göre Medineliler’in ameli mütevâtir hadîs gücündedir. Hz. Peygamber on yıl onların arasında yaşamış, örf ve âdetlerini görmüş, İslâm’la çelişenleri ilga etmiş, çelişmeyenleri takrîr buyurmuştur. Bu durum, onların amelinin tevâtür derecesinde sayılmasını gerektirir

İMAM MALİK’İN TALEBELERİ

Meşhur öğrencileri şunlardır: Abdurrahman İbn Kasım (ö.132/749), Mâlik’ten yirmi yıl süreyle fıkıh okudu; Leys b. Sa’d’dan (ö.175/791) ilim aldı, Mâlikî mezhebinin ünlü Müdevvene isimli eserini nakletti. Bu eseri Sahnun (ö.240/854), ondan alarak, fıkıh tertibi üzere düzenledi.

• Maliki Mezhebini Endülüs’te Yayan Fakih

Yahya İbn Yahya (ö.234/849), Mâlikî mezhebini Endülüs’te yayan bir fakihtir. Eşheb İbn Abdilazîz (ö.204/819), Mâlik ve Leys’in yanında fıkıh ilminde uzmanlaştı.

• Maliki Mezhebi Fıkıh Kitapları

Müdevvene ve Muvatta’, hüküm hadislerini ve bunlarla ilgili Mâlikî fıkhını içine alan, mezhebin temel iki kitabı sayılır.

MALİKİ MEZHEBİ HANGİ ÜLKELERDE YAYGINDIR?

Mâlikî mezhebi, önce Hicaz bölgesinde yayılmış, sonra İmam Mâlik’in Esed İbn Furât, Abdullah İbn Vehb ve Abdurrahman İbn Kâsım gibi öğrencileri vasıtasıyla Mısır, Kuzey Afrika ve Endülüs’te yayılmıştır. Hatta bu mezhep bir süre Endülüs Emevî Devleti’nin resmî mezhebi olmuştur. Günümüzde Mısır’da, Kuzey Afrika’da (Fas, Tunus, Cezayir) ve Sudan’da Mâlikî mezhebi yaygındır. Hicaz bölgesinde Mâlikîler’in sayısı azdır.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları