Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-i Adliyye) Nedir?

Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-i Adliyye) nedir? Mecelle kaç bölümden oluşmaktadır?

Sözlükte "mecmua, dergi, broşür, magazin" gibi anlamlara gelen mecelle, fıkıh literatüründe, Osmanlı döneminde hazırlanan bir kanun mecmuasının özel ismi olarak kullanılmaktadır. Kanunun tam ismi, Mecelle-i Ahkâm-i Adliyye olup Tanzimatın ilanından sonra Ahmet Cevdet Paşa'nın başkanlığında bir komisyon tarafından hazırlanmış ve 57 yıl süreyle Osmanlı ülkesinde yürürlükte kalmıştır. Mecelle, söz konusu heyet tarafından bölümler halinde hazırlanmış ve tamamlanan bölümler, o devrin usulüne göre kanunlaştırılmıştır. Mecelleyi hazırlayan komisyon, 1869 ? 1889 yılları arasında faaliyet göstermiş, bunun ilk yedi yılında Mecelleyi hazırlamış, bundan sonra da eksiklikleri tamamlama, ta'dil gibi faaliyetler yürütmüştür.

Mecelle bir mukaddime ve 16 bölümde 1851 maddeden oluşmaktadır. Mukaddimesinde 100 maddelik umumi hükümlere ve kaidelere yer verilmiştir. Diğer bölümler ise, buyû', icâre, kefâlet, havale, rehin, emanet, hibe, gasp ve itlâf, hacr, ikrah ve şuf'a, şirket, vekalet, sulh ve ibrâ, ikrâr, da'vâ, beyyinât ve tahlîf ile kazâ bölümlerinden oluşmaktadır.

Mecelle; taksimatında mantıkî bir sistem gözetilmediği, medenî kanunun aile, miras gibi bölümlerini almadığı, meseleci (kazuistik) bir metod takip ettiği, tek mezhebe bağlı kalındığından ihtiyaca cevap vermediği, küllî kaidelerin içinde cüzî kaidelere de yer verildiği şeklinde tenkide tabi tutulmuştur.

Mecellenin diğer dillere tercümesi yapılmış, Arapça ve Türkçe çeşitli şerhleri yazılmış, küllî kaideleri, indeksi ve tarihi üzerinde çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan, Ali Haydar Efendi'nin Dürerü'l-Hükkâm Şerhu Mecelleti'l-Ahkâm, Mes'ûd Efendi'nin Mir'âtü'l-Mecelle ve Serkiz Orpelyan'ın Miftâhu'l-Mecelle tanınmışlarındandır.

Kaynak: Diyanet