Mehmed Zahid Kotku Hazretleri kimdir? ‘Görünmeyen üniversite’ ve ‘Hocaların hocası’ olarak anılan büyük İslam âlimi Mehmed Zahid Kotku Hazretleri’nin hayatı ve eserleri.

Mehmed Zahid Kotku kuddise sirruh Anadolu’da yetişmiş Hak dostlarındandır.

MEHMED ZAHİD KOTKU HAZRETLERİ KİMDİR?

Nakşibendî-Hâlidî şeyhi Mehmed Zahid kuddise sirruh, 1897 yılında Bursa Pınarbaşı’nda doğdu. Ailesi, 1876-77 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan (93 Harbi) sonra Dağıstan’ın Şeki kasabasından Anadolu’ya göç edip Bursa’ya yerleşmiştir. Mehmed Zahid kuddise sirruh, annesi Sabire Hanım’ı 3 yaşında iken kaybetti. Bursa’ya geldiklerinde 16 yaşlarında olan babası İbrâhim Efendi çeşitli yerlerde imamlık yaptıktan sonra 1929’da Bursa ovasındaki İzvat köyünde vefat etti. Mehmed Zahid kuddise sirruh, Oruç Bey Mahalle Mektebi’nde başladığı öğrenimini Maksem’deki idâdîde ve Bursa Sanat Mektebi’nde sürdürdü.

Mehmed Zahid Kotku Efendi, 1. Dünya Savaşı sırasında 18 yaşlarında askere alınarak Suriye cephesine gönderildi. Ordunun Suriye’den çekilmesinin ardından İstanbul’a döndü. Temmuz 1919’dan itibaren askerlik şubesinde yazıcı olarak askerlik görevine devam etti. Hâtıra defterindeki kayıtlardan 1922 Martında bu görevi sürdürdüğü anlaşılmaktadır.

İstanbul’da cami derslerine ve vaazlara devam eden Mehmed Zahid kuddise sirruh 1920’de, Cağaloğlu’nda bulunan Fatma Sultan Camii yanındaki Gümüşhânevî Tekkesi’ne giderek Şeyh Dağıstanlı Ömer Ziyâeddin Efendi’ye intisap etti. Seyrüsülûkünü onun vefatı üzerine postnişin olan Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendi’nin yanında sürdürdü. 27 yaşında hilâfet aldı. Beyazıt, Fâtih ve Ayasofya cami ve medreselerindeki derslere devam ettiği bu yıllarda bir yandan da hâfızlığını tamamladı. Mustafa Feyzi Efendi’nin isteğiyle çeşitli kasaba ve köylerde dinî hizmetlerde bulundu.

Mehmed Zahid kuddise sirruh tekkelerin kapatılması üzerine Bursa’ya dönerek babasının imamlık yaptığı İzvat köyüne yerleşti, burada evlendi. Babası ölünce onun görevini sürdürmeye başladı. 1946 yılına kadar köy imamlığı yaptı, ardından Üftâde Camii imamlığına tayin edildi.

1952 yılı Aralık ayında Gümüşhanevî Dergâhı’ndan arkadaşı Abdülaziz Bekkine’nin vefatı üzerine görevi onun vazife yaptığı Zeyrek’teki Ümmü Gülsüm Mescidi’ne nakledildi. Bu mescidin istimlâki söz konusu olunca Fatih İskenderpaşa Camii’ne tayin edildi (1958). Bu camide uzun yıllar vaaz ü nasihatlerde bulunmuş ve irşâd vazifesini îfâ etmiştir. Sohbetleriyle pek çok kişinin hidayetine vesile olmuş, ilerleyen yıllarda ülkenin idare ve siyasetine yön veren şahsiyetlere ilham vermiştir. Vefatına kadar bu camide görevini sürdürdü.

1979 yazında gittiği Hicaz’dan 1980 Şubatında ağır hasta olarak döndü. Ameliyat olduktan sonra hac mevsimi gelince tekrar hacca gitti. 13 Kasım 1980’de İstanbul’da vefat etti. Cenaze namazı 14 Kasım’da Süleymaniye Camii’nde kılındıktan sonra Kanûnî Sultan Süleyman Türbesi hazîresine defnedildi.

Mehmed Zahid Kotku Hazretleri insan eğitimini esas almış, kendini fertlerin iç dünyalarının zenginleştirilmesine adamıştı. Görev yaptığı camilerde her pazar ikindi namazının ardından Râmûzü’l-eḥâdîs̱ dersleri vermiş, cuma vaazları ve önemli günlerdeki konuşmaları yanında özel sohbetleriyle de halkı eğitmeye çalışmıştır. Vaaz ve sohbetlerinde dinî konuların yanı sıra ülkenin ekonomik, politik, kültürel ve sosyal problemleriyle ilgili görüşlerini de ifade etmiş, bu tavrıyla bilhassa üniversite öğrencileri üzerinde etkili olmuştur. Eğitim ve yardımlaşma amaçlı bazı vakıflar onun tavsiyesi üzerine kurulmuş, ayrıca birçok hayır kurumunun tesisine vesile olmuştur.

MEHMED ZAHİD KOTKU HAZRETLERİ’NİN ESERLERİ

1. Tasavvufî Ahlâk: Nakşibendiyye tarikatının âdâb ve erkânı ile ahlâkî konulara dairdir.
2. Cennet Yolları (Hadislerle İlim): İlmin ve ulemânın önemini hadislere dayanarak açıklayan eser âlimlerin siyasî ve sosyal alanlarda da etkin olması gerektiğini anlatır.
3. Ana Baba Hakları: Allah hakkına riayet, Hz. Peygamber’in ve ulemânın hakkı, evlâdın babasındaki hakları, karı koca hakları, komşu hakları ve millet hakları konularını da ihtiva etmektedir.
4. Mehmed Zahid Kotku (k.s.)’dan Özel Sohbetler: Müellifin son yıllarına ait bazı vaaz ve özel sohbetlerini ihtiva etmektedir.
5. Ehl-i Sünnet Akaidi: Fıkh-ı Ekber, el-Milel ve’n-niḥal, Sevâdü’l-aʿẓam ve Şerḥu’l-Emâlî’den iktibasları ihtiva eden eser açıklamalarla zenginleştirilmiştir.

Kotku’nun kuddise sirruh diğer eserleri de şunlardır: Nefsin Terbiyesi, Hadislerle Nasihatlar, Müminlere Vaazlar (I-II), Zikrullah’ın Faydaları.

Kaynak: DİA

İslam ve İhsan