Soğuk kış günlerinde ibadetinizi kolaylaştırmak için mest kullanabilirsiniz. Dinimizin ibadetlerde kolaylığı tercih etmiş olması sebebiyle, ayaklara mest vb. giyildiğinde, abdest için bunun çıkarılması ve ayağın yıkanması istenmeyip mestin üzerine mesh yapma câiz olarak görülmüştür. Mestle ilgili merak ettiklerinizi sizler için derldik. Dr. Murat Kaya ise hadis-i şeriflerde mestle ilgili mevzuları sizler için açıklıyor.

Saʻd bin Ebî Vakkâs (r.a), Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in mestleri üzerine meshettiğini Abdullah bin Ömer (r.a)’ya nakletmişti. Abdullah bin Ömer (r.a), babası Hz. Ömer’e bu mevzuyu sordu. O da:

“‒Evet (meshettiler).” dedikten sonra şöyle devam etti:

“‒Saʻd (r.a), Nebiyy-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz’den rivâyeten sana birşey söylerse onu artık başkasına sorma!” (Buhârî, Vudû’, 48)

Şerh:

Saʻd (r.a) Irak vâlisi iken Abdullah (r.a) onun hazarda mestler üzerine meshettiğini görmüş ve buna îtiraz etmişti. Saʻd (r.a) da Rasûlullah (s.a.v)’den böyle gördüğünü söyledi ve Medîne’ye dönünce babasına sorabileceğini ifade etti. Daha sonra birlikte sorup tasdik aldılar.

Abdullah bin Ömer (r.a) sohbeti kadîm ve rivâyetleri çok olan kıymetli bir sahâbî olduğu hâlde ta o zamana kadar bu bilgiye muttali olamamış veya meshin sadece sefer esnâsında câiz olduğunu zannetmiş gibi görünüyor. Bu da bir âlimin her meseleyi bilemeyeceğine parlak bir nümunedir. Mestler üzerine meshetmek seksenden ziyâde tarik ile rivayet edildiğine ve yalnız Hasan Basrî (r.a)’in bunu yetmiş kadar sahabîden işitmiş olduğuna göre, bu rivayetin tevâtür derecesine çıktığına hükmetmek mümkündür. Mestler üzerine meshetmeyi câiz görmeyen hâricîler ile şiîlerin boş delillerine ise îtibar edilmez. Mâide sûresindeki âyet ile bunun neshedildiğini söyleyenler de yanılıyor. Zira Mâide sûresi, hicrî 5. senede Müreysi Gazvesi’nde nâzil olmuştur. Halbuki Muğîre bin Şuʻbe (r.a), Peygamber Efendimiz’in, en son gazvesi olan 9. senedeki Tebük’te mestleri üzerine meshettiğini rivâyet eder. Aynı şekilde Mâide sûresinin nüzûlünden sonra müslüman olan Cerîr bin Abdullah el-Becelî (r.a) da hazarda meshetmiş ve Peygamber (s.a.v) Efendimiz’in böyle yaptığını söylemiştir. (Ahmed Naîm Efendi, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, I, 168)

Amr bin Ümeyye ed-Damrî’den rivâyete göre o (r.a), Nebiyy-i Ekrem (s.a.v) Efendimiz’in mestleri üzerine meshettiğini görmüştür. (Buhârî, Vudû’, 48)

MESTLERİ ABDESTLİYKEN GİYMEK ŞARTTIR

Muğîre bin Şuʻbe (r.a) şöyle buyurur:

“Bir seferde Nebiyy-i Ekrem (s.a.v) ile birlikte idim. (Abdest aldığı sırada) mestlerini çıkarmaya davrandım. Efendimiz (s.a.v):

«‒Dokunma, zîrâ ben mestlerimi, ayaklarım tâhir (yâni abdestli) iken giydim.» buyurdular ve mestleri üzerine meshettiler.” (Buhârî, Vudû’, 49)

Şerh: Bu hâdise, Tebük seferinde vukû bulmuştur.

Kaynak: Buhari-i Şerif

MEST NEDİR?

Mesh, bir şey üzerinde eli gezdirmek, o şeyi elle silmek demektir. Fıkıhta mesh, bir nevi hükmî temizlik işlemi olup abdestte elin ıslaklığıyla bir uzuv, mest veya sargı üzerinde, teyemmümde ise yüz ve kollar üzerinde toprakla yapılan sembolik temizlik çeşididir. Abdest alırken baş, boyun ve kulakların meshedilmesi abdestin ilkten (aslî) hükmü, mest ve sargı üzerine mesh ise yıkama yerine geçen (bedel, halef) bir işlemdir.

MEST ÜZERİNE MESH NASIL YAPILIR?

Dinimizin ibadetlerde kolaylığı tercih etmiş olması sebebiyle, ayaklara mest vb. giyildiğinde, abdest için bunun çıkarılması ve ayağın yıkanması istenmeyip mestin üzerine mesh yapma câiz görülmüştür. Mest deri ve benzeri maddelerden ayaklara giymek maksadıyla yapılan, ayakları topuklarla birlikte örten, içine su geçirmeyecek veya yere konduğunda kendi kendine dik durabilecek bir ayakkabı çeşididir. Ayakları aynı şekilde örten çizme, potin, kendisiyle yol yürünebilecek dayanıklılıkta çorap ve boğazlı terlikler ve benzerleri de Hanefîler’e göre mest hükmündedir. Devamlı olarak yerle temas halindeki çizme ve ayakkabılara meshetmek yeterli olmayıp altında veya üzerindeki necis maddelerin de temizlenmesi gerekir.

Abdest alırken mestin üzerinde elin üç parmağı kadar yerin elin ıslaklığıyla bir defa meshedilmesi gerekir ve yeterli olur. Bunun için mestin abdestli olarak giyilmiş, mestin ayağın abdestte yıkanması gereken yerlerini tamamen kaplamış, ayrıca dayanıklı ve sağlam bir maddeden yapılmış olması aranır. Mest ile yaklaşık 6 kilometre yürünebilmesi veya bırakıldığında dik durabilmesi bu dayanıklılık ve sağlamlığın ölçüsü olarak zikredilir. Mestin topuktan aşağı kısmında, altında veya üstünde ayak parmaklardan üçü girecek şekilde bir deliğin, yarık veya yırtığın bulunmaması, mestin içine su almaması da gerekir. Üzerine deri kaplanmış veya altlarına pençe vurulmuş çorap üzerine mesh edilebilir. Hanefî fakihlerinden Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed, altına pençe vurulmuş olması şartını aramaksızın kalın ve içini göstermeyen dayanıklı keçe ve yün çoraplar üzerine, bir grup fakih ise bu şartları da aramayarak çorap üzerine meshedilebileceği görüşündedir.

İbadetlerin ve onlara hazırlık mahiyetindeki vecîbelerin yerine getirilmesinde bazı ölçüler belirlemeyi ve imkân dahilinde kolaylık sağlamayı hedefleyen fakihler arasındaki bu tür görüş farklılıkları mükellefe bu görüşlerden istediği tarzda bir kompozisyon oluşturma hakkını vermekten ziyade ihtiyaç halinde kullanılabilecek ruhsatları göstermesi yönüyle önem taşır. Abdesti bozan durumlar mest üzerine meshi de bozar. Üzerine meshedilen mestin ayaktan çıkması veya çıkarılması, mestin içine giren suyun bir ayağın yarıdan fazlasını ıslatması, mesh süresinin sona ermesi meshi bozar.

Mest üzerine meshin süresi, yolcu olmayanlar için bir gün bir gece (24 saat), yolcular için üç gün üç gecedir (72 saat). Bu süre, mestin abdestli olarak giyilmesinden sonra ilk hadesten yani abdesti bozan ilk durumdan başlar. Bu süre dolduktan sonra, ayaklar su ile yıkanarak abdest alınıp gerekiyorsa mest tekrar giyilmelidir. Öte yandan, ayaklarını yıkamak suretiyle abdestli olan kimsenin bu abdesti devam ettiği sürece mestleri çıkarıp giymesiyle abdesti bozulmaz. Mestlerin üzerine meshetmek suretiyle abdestli olup mestlerini çıkaran kimse, sadece ayaklarını yıkayarak abdestini tamamlayabilir.

Kaynak: Diyanet İşleri Başkanlığı, İlmihal-1, İman ve İbadetler, 2013, Ankara

İslam ve İhsan