Mihne Ne Demektir?

Mihne ne demektir? Kısaca anlamı nedir?

Sözlükte "sınamak, denemek, işkence etmek, zorluğa düşmek, şiddet, sıkıntı, belâ, eziyet, zahmet ve dert" gibi manalara gelen mihne, İslâm tarihinde, daha çok hadis, fıkıh ve kelâm bilginleri arasında "Halku'l-Kur'ân" (Kur'ân'ın mahluk olması) iddiası etrafında çıkan tartışmalar sonucunda uygulanan tehdit, belâ, sıkıntı, işkence ve cezalandırmaya kadar varan imtihana çekilme olayıdır.

Kur'ân'ın mahluk olup olmadığı konusunda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Emevîler hanedanı döneminde tırmanan bu olayın arka planında, buna göre Hristiyanların rolünün olduğu da söylenmektedir. Hristiyan toplumunun başında bulunan Yuhanna ed-Dımışkî ile diğer İslâm âlemindeki Hristiyan âlimlerin organizeli bir "Halku'l Kur'ân" iddiasını sürekli gündemde tuttukları, böylece Müslümanlar arasında ihtilaf çıkartmaya çalıştıkları ve Mutezile ekolüne mensub olan kişilerin Kur'ân'ın mahluk olduğu fikrini bu yolla benimsedikleri iddia edilmiştir. Hadisçiler başta olmak üzere ehl-i sünnete mensub olan diğer İslâm âlimleri Kur'ân'ın yaratılmış olduğu iddiasına karşı çıkmışlardır. Önceleri fikri planda kalan bu tartışma, Abbasî halifelerinden Me'mun'un iktidara gelmesiyle şiddet ve resmiyet kazanmıştır. Böylece Kur'ân'ın mahluk olduğu düşüncesi devletin resmî görüşü haline gelmiştir. Bu düşüncenin karşısında yer alan âlimler için bir nevi mahkeme oluşturulmuş, ceza ve işkence ön plana çıkmıştır. Ahmed ibn Hanbel, Ebû Müslim, Ahmed ibn Devrakî ve Yahya ibn Main gibi hadis ehli âlimleri imtihana tabi tutulmuşlar, Kur'ân'ın mahluk olmadığı şeklindeki görüşlerinde ısrar edince büyük sıkıntı, işkence ve hapis cezasına maruz kalmışlardır.

Halife Me'mun'un ölümü üzerine, idareyi ele alan Mu'tasım da aynı görüş ve politikayı benimseyerek imtihan, baskı ve cezaî işlemlere devam etmiştir. Bazı âlimler de korkularından dolayı istemeyerek Kur'ân'ın mahluk olduğunu söylemişlerdir. On yıl daha devam eden resmi ve baskıcı uygulamadan sonra iktidara gelen Mütevekkil, bu konunun tartışılmasını yasaklamıştır.

Kaynak: Diyanet