Hadis-i şeriflerde kullanılması çokça tavsiye edilen misvak, Doğu Afrika'dan, Hindistan'a kadar uzanan bölgelerde yetişen step bitkisi bol, iktisatlı, pratik, kokusu güzel, meyvesi yenebilen bir bitkiden üretiliyor. Kalem biçiminde kesilip yontulan dalları Müslümanlar tarafından diş temizleme malzemesi olarak kullanılıyor. Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda misvağın bugün ağız ve diş sağlığından yemeğin hazmını kolaylaştırmaya kadar birçok faydası olduğu ortaya çıktı.

Misvak, arak denilen ağacın dalıdır. Bunun gibi elyaflı olan sair ağaç dallarından da yapılabilir. Misvak, parmak kalınlığında ve kullananın karışı boyunda olmalıdır. Sağ ele alınır, serçe parmağının üstünden geçirilir, baş parmakla altından tutulur, diğer parmaklar da ortada bulundurulur. Misvakı, bütün parmaklarla tutmaktan kaçınmalıdır. Islatılarak ağzın sağ tarafından başlanır, dişlere enine sürülür. Önce sağ üstü, sonra altı, sonra sol üstü, sonra altı, sonra da dişlerin iç kısmı aynı sıra ile misvaklanır. Daha sonra diline ve damağına getirilir.

Misvak kullanırken: "Allahu Teala'nın isminin söylendiği yeri temizlemeye" diye niyet etmelidir.

MİSVAK NE ZAMAN KULLANILMALI?

Her abdest alışta misvak kullanılmalıdır. Abdestli olmayıp, ağzında bir değişiklik olduğunu anlarsa, mesela uyumuşsa, yahut kokulu bir şey yemişse, misvak kullanması sünnet olur. Bilhassa abdest alırken, uykudan kalktığı, Kur'an-ı Kerîm okuyacağı, tefsir, hadis ve diğer din ilimleriyle meşgul olacağı zaman, misvak kullanmak çok önemli ve pek faziletlidir.

Misvak, yalnız namazlara mahsus değildir. Kullanılması her zaman müstahsendir. Çünkü temizliğe yardımcıdır ve kıl fırçalarla yapılan diş temizlemesinden her yönü ile üstündür. Misvakın kullanılması oruca da mani değildir.

Diş fırçası olarak kullanılan misvakın mikropları öldürme hassasına melik olduğu, bunu kullananların ayrıca diş macununa muhtaç olmayacağı tahlil ile sabit olmuştur.

Bu babda Merhum Bakteriyolog Doktor Osman Oğuz'un fennî raporu vardır. Merhum boğaz nezlesi için yazdığı reçetelerde misvak gargarası tavsiye ederdi.

MİSVAĞIN FAYDALARI NELERDİR?

Misvağa çok önem vermelidir. Zira bir hadîs-i şerifte Peygamber (S.A.) Efendimiz şöyle buyurur:

"Dişleri misvak ile temizlemek, fırçalamak, ölümden başka bütün hastalıkların mühim bir kısmına şifadır."

Birçok hastalıkların çürük ve hasta dişlerden neş'et ettiği ve bunun da diş temizliğine dikkat edilmemesinden ileri geldiği malumdur.

Misvakın pek çok faydaları ve sevabı vardır. Misvak kullanmakta yetmiş hassa (özellik) zikr olunmuştur. Bu cümleden olarak: Misvak kullanmanın iman ile gitmeye sebep olduğu, dişleri temizlediği ve diş etlerini kuvvetlendirdiği, ağız kokusunu giderdiği, balgamı söktürdüğü, basur ve diş ağrılarını dindirdiği... gibi bazı faydaları sayılabilir. Misvakta diş etlerini besleyen, aynı zamanda pis kokmaya karşı koyan bir madde bulunmaktadır.

Bir Hadîs-i Şerifte: "Misvak ile dişleri fırçalamak, ağzın temizliğine, Rabb'ın hoşnutluğuna ve gözün cilalanmasına sebep olur." buyrulmuştur.

Yine Peygamber (S.A.) Efendimiz buyurur: "Misvak ile dişler temizlenerek kılınan namazın fazileti, misvaklanmadan kılınan namazdan yetmiş kat fazladır."

Misvakın bunlar ve daha başka faydalarından dolayıdır ki Peygamber (S.A.) Efendimiz; "Ümmetime zahmet vermekten çekinmeseydim, her abdest alırken kendilerine misvak kullanmalarını emrederdim" buyuruyor. Buradaki emir vücub (farz) ifade eden emirdir.

İbni Abbas (R.A.) den rivayet olunduğuna göre, Resûlullah (S.A.) şöyle buyurmuşlardır: "Misvak kullanmaya devam ediniz. Çünkü onda on haslet vardır:

1 - Ağzı temizler.

2 - Rabbın rızasını kazandırır.

3 - Melekleri ferahlandırır.

4 -Gözleri kuvvetlendirir.

5 - Dişleri beyazlatır.

6 - Diş etlerini sertleştirir.

7 - Dişle diş etleri arasındaki pasları giderir.

8 - Yemeğin hazmını kolaylaştırır.

9 - Balgamı keser.

10 - Melekler misvak kullanan kimsenin yanından ayrılmazlar ve namazının ecri kat kat verilir."

MİSVAĞIN FAYDALI OLDUĞUNU GÖSTEREN İLMİ ARAŞTIRMALAR

Doğal Çubuklar veya Çiğneme Çubukları (Chewing Sticks)

Dünyanın çeşitli yerlerinde değişik ağaçlardan elde edilen çiğneme çubukları, mahallî isimleriyle ağız temizliğinde kullanılır. Çiğneme çubuklarını ilk defa Babiller’in kullandığı söylenir. Daha sonra Yunanlılar, Romalılar, Yahudiler, Mısırlılar ve Müslümanlar tarafından da kullanılmıştır.

Ortadoğu ülkelerinde çiğneme çubuklarının en büyük kaynağı Arak (Salvadora Persica) ağacıdır. Batı Afrika'da limon (citrus aurantafolia) ve portakal (Citrus sinensis) ağaçlarından elde edilen çiğneme çubukları Amerika’da sinameki (Cassia sieberianba) köklerinden elde edilir. Sarısalkım (Cassia sieberianba) denen ağaç da bazı bölgelerde kullanılmaktadır (Sierra Leone).

Bizim ülkemizde de Arak ağacından elde edilen ve misvak diye bilinen çiğneme çubuğu kullanılmaktadır. Arak veya Salvadora persica diş fırçası ağacı (tooth brush tree) olarak da adlandırılır. Misvak, İngilizce doğal diş fırçası (the natural tooth-brush) olarak da anılır. 12-15 cm’lik çubukların 2 cm kadar uç kısmının kabuğu soyularak bu kısım su içine konur. Birkaç saat suda bekletildikten sonra çıkarılır, dişler arasında lif haline gelene kadar çiğnenir. Fırça kılları gibi lif lif olunca kullanılacak hale gelir. Bu işlemden dolayı yanlış olarak çiğneme çubuğu diye adlandırılır. Aslında bu terim yanlıştır. Çünkü misvak çiğnenerek değil, fırça gibi kullanılır.

İslam dini açısından misvak, Hanefi Mezhebi'ne göre abdestin Şafii Mezhebi'ne göre ise namazın sünnetidir. Yani kullanılması sevaptır. Yine İslam dinine göre diş sağlığının yanı sıra birçok fizyolojik faydaları da vardır.

Dişle İlgili Faydaları:

Dişetlerini kuvvetlendirir, etkili bir şekilde plağı uzaklaştırır, dişleri beyazlatır, çürükleri önler, dişleri temizler ve beyazlatır, kötü kokuyu giderir, diş ağrılarını giderir.

Fizyolojik Faydaları:

Tat duyusunu geliştirir, zihni ve zekayı kuvvetlendirir, sindirime yardımcı olur, görmeyi kuvvetlendirir, vücudun bütününe faydası vardır, sürekli kullananların yüzlerine parlaklık verir.

MİSVAĞIN BİLİMSEL YARARLARI

Misvak, kalem tutar gibi veya fırça tutar gibi tutularak kullanılır. Fırçadan daha uzun süreli tatbiki söz konusudur (beş-on dk.). Yukardan aşağı hareketler şeklinde kullanıldığından, dişlerin fasiyal yüzleri daha iyi temizlenir.

Kimyasal analizi, misvakın trimethylamine, salvadorine, chloride, fluoride, silica, sulphur, vitamin C, saponins tannins, flavenoids ve steroller gibi çeşitli ağız sağlığına faydalı maddeler içerdiği rapor edilmiştir.

Misvakın günde beş kez kullanılmasıyla plak birikiminin etkili bir şekilde azaldığı rapor edilmiştir. Darout ve arkadaşları, misvak içerisinde (sulu özlerinde) chloride, sulphate, thiocyanate ve nitrate gibi bazı antimikrobiyal aniyonik bileşiklerin olduğunu bildirmişlerdir.

Elvin-Lewis misvakın antimikrobiyal etkisini tükürük peroksidaz içermesine bağlar.

Tükürük örneklerinde Streptococcus mutans’ın misvak kullananlarda fırça kullananlara göre daha da azaldığı bildirilmiştir. Ayrıca misvağın, içerdiği kloritten dolayı, tükürük pH ‘sını da düşürdüğü rapor edilmiştir.

Bu stikler (misvak çubukları), dişlerde meydana gelen plağı hem mekanik olarak, hem de plağı teşkil eden maddelerle kimyevi reaksiyona girmek suretiyle temizliyor. Bu çubukların dişleri beyazlatan ve koruyan florür, silikon, alkoloidler, uçucu nebati yağlar, reçine, sakızlar, taninler ve antrakinonlar ihtiva ettiği, dişleri temizlemenin yanı sıra diş etlerini stimüle edip, şişme ve kanamaları iyileştirdiği anlaşılmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü, 1987 senesinde, oral hijyen uygulamalarında misvakı fırçaya alternatif bir araç olarak kabul eder ve tavsiye eder.

Kaynaklar: Osman Ersan, Altınoluk Dergisi, 16. Sayı, 1987 & Resulullah.org

İslam ve İhsan