Muhammed Bâkì Billâh Hazretleri, İslâm’ın emir ve yasaklarına son derece bağlı bir zât idi. Sık sık takvâ sahibi fakihlere mürâcaat ederdi. Helâl gıdâya çok ehemmiyet verir, hattâ yemek pişiren kişinin bile ihsân hâlinde olmasını, yani huzûr-i ilâhîde olduğunun şuuruyla hizmet etmesini, gâfil olmamasını isterdi.

Gösterişten kaçınır, kerâmetlerini gizlemek için büyük bir gayret gösterirdi. Kendisine bir hasta getirilince onu Allâh’ın izniyle mânen tedâvi etse bile, kerâmeti belli olmasın diye eline bir tıp kitabı alıp sanki ona bakarak tedâvi ediyormuş gibi yapardı.[1]

Muhammed Bâkì Billâh Hazretleri insanlara ve hayvanlara karşı çok merhametliydi. Lahor’da kıtlık olduğu bir devirde kendisine yemek getirenlere:

“–İnsanlar açlıktan can verirken bizim yemek yememiz münâsip değildir.” diyerek gelen yiyecekleri fakirlere göndermişti.[2]

Talebelerinin mânen mesâfeler katetmesi için çok gayret sarf ederdi. İmâm-ı Rabbânî Hazretleri bu hususta şöyle buyurur:

“…Üstâdımızın bir sohbetinde tâliplere o kadar faydalar hâsıl olurdu ki, bunlar zor riyâzat ve mücâhedelerle bile elde edilemez…”[3]

TEVÂZUU

Hâce Bâkì Billâh Hazretleri, son derece mütevâzı ve yumuşak huylu bir Hak dostu idi. Yüksek hâl ve makâmını insanlardan gizlemeye çalışır ve kendini irşad makâmına lâyık görmezdi. Kendisinden mânen feyz almaya gelen talebelerine çeşit çeşit özürler beyân ederek:

“–Bu fakir sizin zannettiğiniz gibi değildir. O bakımdan siz başka yere gidiniz! Eğer hakîkî bir rehber, mutlak bir yol gösterici bulursanız, bu fakire de haber verin ki hemen huzûruna gidip ona hizmet edeyim! Belki kalbimin derdine bir derman bulurum.” buyururdu.

Yani o, mürşidlik iddiâsından uzak bir şekilde, sadece gelenlere hizmet etmek ve kalpleri kaynaştırmakla meşgul olurdu. Umûmiyetle sükûtu ve az konuşmayı tercih ederdi. Sadece mecbur kaldıkça veya ince bir meseleyi îzah etmek gerektiğinde konuşur ve muhâtabını aydınlatmak için meseleyi bütün açıklığıyla îzah ederdi.[4]

Lahor’dan Delhi’ye giderken çok defa bir iki kilometre gitmeden yolda yürüyen bir zavallıyı görür, hemen bineğinden inip onu bindirir ve kendisi yaya yürürdü. Tanıyan biri kendisini görüp de yaptığı bu îsârı fark etmesin diye de sarığıyla yüzünü kapatırdı. Şehre yaklaşınca hâlini gizlemek için tekrar hayvanına binerdi.[5]

Kendisini sadece arkadaşlarından değil, avâmdan bile üstün görmezdi. Nitekim evinin bitişiğinde oturan bir genç, içki içer ve her türlü kötülüğü yapardı. Bir gün mürîdi Hüsâmeddîn Dehlevî, o genci devlet memurlarına şikâyet etti. Memurlar da o genci yakalayıp hapsettiler. Bâkì Billâh Hazretleri bunu öğrendiğinde mürîdini çağırıp bu hareketine kırıldığını ifâde etti. Mürîdi:

“–Efendim, o öyle fâsık, öyle hayırsız biri ki kötülükleri saymakla bitmez. Etrâfındakilere de hep zarar veriyor!” deyince Bâkì Billâh Hazretleri derin bir âh çekti ve:

“–Biz hiçbir zaman kendimizi ondan üstün görmüyoruz ki onu ayıplayalım!” buyurdu. Sonra idarecilere ricâ ederek o genci serbest bıraktırdı. Genç de tevbe edip sâlihlerden oldu.

Zira tasavvufî üslûp, günaha olan nefreti günahkâra taşırmamak ve günahkârı yaralı bir kuş gibi tedâvi ve şefkate muhtaç görüp onu tatlı bir lisanla irşâd etmeyi gerektirir.

Kalp kırıklığı (inkisâr) ve kendini kusurlu görme hâli Bâkì Billâh Hazretleri’ni öylesine istilâ etmişti ki talebelerinden biri bir hatâ işlese:

“–Bunlar bizim fenâ sıfatlarımızın akisleridir. Bizdeki fenâlıklar onlara da aksediyor. Onlar ne yapabilir, ellerinden ne gelir ki!” buyurur ve hemen kendi hâlini gözden geçirerek herhangi bir ihmâlinin olup olmadığına bakardı.

Bir kişiden dînin emirlerine aykırı bir hareketin meydana geldiğini görse, doğrudan doğruya ve şiddetle îkazda bulunmaz, yumuşaklıkla, temsîlî kıssalarla, kinâyeli sözler ve îmâlarla mevzuya temas eder, kalp kırmak istemezdi. Açıkça îkaz ve nasihatte bulunmayışının sebebi, kendini diğer insanlardan ayrı ve üstün görmeyişi idi. Mübârek lisânında ve meclisinde kimse kötülenmezdi. Huzûrundakilerden birinin kalbinden bir müslümanı küçük görme duyguları geçse, Bâkì Billâh Hazretleri hemen bunu sezer ve o müslümanın güzel vasıflarını anlatarak onu medhetmeye başlardı.[6]

Bir defasında bâzı insanlar tarafından ayıplandığını öğrenince, bunu haber veren talebesine şu güzel usûlü tâlim buyurmuştu:

“…Bize bir ayıplama ve bir kötülük isnâd edilince hemen kendimize bakarız ve üzerimizde fenâ bir sıfat buluruz. Bu işareti, bir nasihat biliriz. Senin verdiğin bu haberden sonra da kendimde bir kabahat ve kusur buldum. Allah Teâlâ’nın keremine sığındım. Allâh’ın izniyle ondan da kurtulurum inşâallah!”[7]

Bir gün sâlihlerden biri, onun samimî talebelerinden birine, arzu ve istek dolu bir mektup göndermişti. Bu mektup Muhammed Bâkì Billâh Hazretleri’ne takdim edildi. O Hazret, yüksek bir tevâzû ile mektubun arkasına şunları yazdı:

“Maalesef bu âcizde iş yapacak kuvvet kalmadı. Allah Teâlâ, mâzide kalmış günlerin mâtemini tutan bu fakire birkaç gün daha ömür verirse, büyük bir gayretle maksadı arayacak, hayatını bu yola verecektir. Allah Teâlâ bu garibe, her iki cihandaki işlerini kudret-i ilâhiyyeye bırakmasını ve bütün alâkalardan kurtulmasını ihsân eylesin! Âmîn yâ Rabbe’l-Âlemîn...

O kardeşimden ricâ ederim ki, bu arzumun hâsıl olması için yüzünü yerlere sürsün ve fakirin bu arzusuna kavuşması için Cenâb-ı Hakk’a duâ etsin. Zira gıyâben yapılan duâları Allah Teâlâ hemen kabûl eder. Duâlar ederim efendim…”[8]

DİPNOTLAR

[1] Rüşdî, Melfûzât, s. 28, 31; Dehlevî, Kelimâtü’s-Sâdıkìn, s. 179; Kişmî, Zübdetü’l-Makāmât, s. 15, 24-26; Muhammed Fazlullah, Umdetü’l-Makāmât, s. 89.

[2] Kişmî, a.g.e, s. 19-21.

[3] İmâm-ı Rabbânî, Mükâşefât-ı Gaybiyye, 5. kısım.

[4] Kişmî, Berekât, s. 23, 37; Ebû’l-Hasan en-Nedvî, İmâm-ı Rabbânî, s. 143.

[5] Kişmî, Berekât, s. 29-30.

[6] Kişmî, Berekât, s. 31-32; Ebû’l-Hasan en-Nedvî, a.g.e, s. 144.

[7] Kişmî, Berekât, s. 62.

[8] Kişmî, Berekât, s. 37.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altın Silsile, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan