Tasavvufta mânevî ilerlemenin asıl sermayesi muhabbet, onun tezâhürü ise âdâba riâyettir. Mürşid-i kâmillerle kalbî irtibâtın, yani râbıtanın asıl sermâyesi de muhabbettir. Fakat her hususta olduğu gibi, muhabbette de aşırıya kaçmak, insanı yanlış yollara sürükler.

Bu sebeple râbıtada yanlış olan; insanlara gösterilecek muhabbeti, âdeta ilâhî muhabbet derecesine vardırmaktır. Mânen rehber edinilen bir zâta, âdeta ulûhiyet izâfe edercesine, aşırı yüceltme, haddinden fazla hürmet ve mutaassıbâne bir bağlılık duyarak, Kurʼân ve Sünnetʼin tasvip etmediği hâl ve davranışlara sürüklenmektir. Allah korusun, bu hâl, kişiye fayda yerine zarar verir, hattâ yoldan çıkarır.

MÜRŞİD, YOL GÖSTERİCİDİR, VÂSITADIR

Şunu hiçbir zaman unutmamak îcâb eder ki mürşid, mürîd için sadece bir yol göstericidir, yani bir “vâsıta”dır. Vâsıtaya muhabbette aşırıya kaçarak, onu “gâye” hâline getirmek, şirke kapı aralamaktır. Tevhid akîdesinin ise hiçbir şekilde ortaklığa tahammülü yoktur.

Meselâ bir uçağa bindiğimiz zaman, uçak bir vâsıtadır. Gâyemiz, o uçak vâsıtasıyla menzilimize varmaktır. Vâsıtayı vâsıta bildikten sonra ondan istifâde ederek gâyeye ulaşmanın hiçbir mahzuru yoktur. Hattâ hedefimiz olan rızâ-yı ilâhîye vâsıl olmak için birtakım vesîlelere yönelmeyi bizzat Rabbimiz emrederek:

“Ey îmân eden­ler! Al­lah’tan kor­kun ve O’na yak­laş­maya ve­sî­le ara­yın!..” (el-Mâide, 35) buyurmaktadır.

VESÎLELER GÂYE HÂLİNE GETİRİLMEMELİ!

Mahzurlu olan; vesîle ve vâsıtalara muhabbette ölçüyü kaçırarak onları gâye hâline getirmektir.

Bu tür aşırılıklara sürüklenenler, hem tasavvuf muhâliflerine sermâye olmuş, hem de mensup oldukları mânevî yolun istikâmetine zarar vermiş olurlar. Bu ise büyük bir vebâldir.

Bu hususta da sahâbe içinde Allah Rasûlüʼnü en çok seven, fakat bu muhabbetini dâimâ îtidâl, teennî ve istikâmet vesîlesi kılan Hazret-i Ebû Bekir -radıyallahuı anh-ʼın şu hâli, bütün tasavvuf ehline örnek teşkil etmelidir:

Rasûlullah -sallâllahu aleyhi ve sellem- Efendimizʼin vefâtı, sahâbe-i kirâma çok ağır gelmişti. Herkes büyük bir şaşkınlık, hattâ taşkınlığa sürüklenmişti. Zira canlarından çok sevdikleri Allah Rasûlüʼnün gül yüzünü artık göremeyecek, varlığıyla tesellî bulamayacaklardı. Ashâb içinde; O’nu görmeyen gözü, O’nu işitmeyen kulağı ve O’nun yaşamadığı bir hayatı istemeyenler vardı.

Ashâb-ı kirâm mescidde ağlamaya başladılar. Gönüller, bu târifsiz acıyla sarsılırken Hazret-i Ömer -radıyallahuı anh- gibi dirâyetli bir şahsiyet bile:

“Hiç kimsenin «Muhammed öldü!» dediğini duymayayım! Yoksa kılıcımla boynunu vururum! Rasûlullah -sallâllahu aleyhi ve sellem-, Mûsâ -aleyhisselâm-’ın bayıldığı gibi bayılmıştır!...” diyerek başladığı konuşmasına devam etti; öyle ki konuşa konuşa ağzı köpürdü.

Hazret-i Ebû Bekir -radıyallahuı anh-, acı haberi alınca hemen atına binip Medîne’ye geldi. Peygamber Efendimiz’in yüzünü açtı. Sonra üzerine kapandı, ağlayarak alnından öptü ve:

“Vallâhi, Rasûlullah vefât etmiş!

اِنَّا لِلّٰهِ وَاِنَّا اِلَيْهِ رَاجِعُونَ

«…Bizler Allâh’a âidiz! (Allâh’ın kullarıyız!) Ve bizler yine O’na dönücüleriz!» (el-Bakara, 156)

Babam, anam Sana fedâ olsun! Allâh’a yemin ederim ki, Allah Sana hiçbir zaman iki kere ölüm acısı tattırmayacak! Sen bir kere vefât etmiş ve mukadder olan ölüm geçidini geçmiş bulunuyorsun! Bundan sonra Sen’in için bir daha ölmek yoktur!..

…Sen sağ iken de güzeldin, vefâtından sonra da güzelsin!..” diyerek Allah Rasûlü -sallâllahu aleyhi ve sellem-’in yüzünün örtüsünü örttükten sonra dışarı çıktı.

Hazret-i Ömer -radıyallahuı anh- ise, hâlâ Peygamberimiz’in vefât etmediği yönündeki konuşmasını sürdürüyordu. Hazret-i Ebû Bekir ona:

“–Otur artık ey Ömer!” dedi.

SEVGİDE AŞIRIYA KAÇMAMAK GEREKİR!

Hazret-i Ömer oturmaya yanaşmadı. Hazret-i Ebû Bekir, sözünü iki üç kere tekrarladı ve o hassas zamanda, büyük bir metânetle, halkı teskin eden şu konuşmayı yaptı:

“Allah Teâlâ, Peygamberʼine, daha aranızda iken vefât haberini vermişti. Sizlerin de (eceliniz gelince) öleceğinizi haber vermiştir. Rasûlullah -sallâllahu aleyhi ve sellem- vefât etmiştir! Sizlerden de hiç kimse sağ kalmayacaktır. Kim Muhammed’e tapıyor ise bilsin ki, Muhammed -sallâllahu aleyhi ve sellem- vefât etmiştir! Kim de Allâh’a ibadet ediyorsa, hiç şüphesiz Allah Hayy’dır, ölümsüzdür!

Allah Teâlâ:

«Muhammed, bir Rasûl’dür. O’ndan önce de Rasûller gelip geçmiştir. Şimdi O ölür veya öldürülürse, ökçenizin üzerinde gerisin geriye (eski dîninize) dönecek misiniz? Kim, böyle iki ök­çesi üzerinde geri dönerse, elbette ki Allâh’a hiçbir şeyle zarar vermiş olmaz. Allah, şü­kredenleri mükâfatlandıracaktır.» (Âl-i İmrân, 144) buyurmuştur.”

İnsanlar bu âyeti işitince, Rasûlullah -sallâllahu aleyhi ve sellem-’in vefât ettiğine artık iyice kanaat getirdiler. O derece şaşkınlığa düşmüşlerdi ki, Ebû Bekir -radıyallahuı anh- okuyuncaya kadar, bu âyetin nâzil olduğunu sanki bilmiyor gibiydiler.

Hazret-i Ömer -radıyallahuı anh- der ki:

“Vallâhi o güne kadar bu âyeti sanki hiç işitmemiş gibiydim! Onu Ebû Bekir’den dinleyince dehşet içinde kaldım. Ayaklarım beni tutmaz olmuştu. Dizlerimin bağı çözüldü ve bulunduğum yere yığılıverdim.”[1]

Görüldüğü üzere, Efendimizʼi en çok seven, Oʼna en büyük hürmet ve tâzimi gösteren Ebû Bekir -radıyallahuı anh-ʼın bu eşsiz muhabbeti, hiçbir zaman taşkınlığa sebep olmamış, onu şerʼî hakîkatlere muhâlif bir tavra sürüklememiştir. Bilâkis, taşkınlıklara sürüklenenleri îkaz ve irşâd edecek bir istikâmet ölçüsü olmuştur.

Dipnotlar: [1] İbn-i Sa’d, II, 266-272; Buhârî, Meğâzî, 83; Heysemî, IX, 32; Abdürrezzâk, V, 436.

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Müslümanın Kendisiyle İmtihanında Tasavvuf, Erkam Yayınları.

İslam ve İhsan