Namaz Çeşitleri ve Rekâtları
Namaz çeşitleri nelerdir? Farz, vacip ve nafile namazlar kaçar rekattır? Namaz çeşitleri ve rekatları.
Namazlar; farz, vâcip, sünnet ve müstehap çeşitlerine ayrılır. Akıllı ve ergen olan her müslümanın günde beş defa belirli vakitlerde, muayyen rekâtler ile kılacağı namazlar birer “farz-ı ayn”dır. Cuma namazı da bu niteliktedir. Vitir ve bayram namazları ise vâcip hükmündedir. Farz namazlardan önce veya sonra, yahut hem önce hem de sonra kılınan bir kısım namazlar da sünnettir. Teravih namazı da sünnet çeşidine girer. Diğer vakitlerde kılınan ve nâfile yahut tatavvu’ denilen bir kısım namazlar da sünnet veya müstehap kabilindendir. Teheccüd namazı, kuşluk namazı gibi.
NAMAZ ÇEŞİTLERİ
Hanefîler dışındaki çoğunluk vâcip hüküm çeşidini kabul etmedikleri için, onlar namazı farz veya nâfile olmak üzere iki gruba ayırırlar.
1. Farz Namazlar
Sâbit oluşu ve delâleti kesin olan bir delile dayalı emir “farz” ifade eder ve yükümlü tarafından mutlaka yerine getirilmesi istenir. Yerine getirmeyen için maddi-mânevî müeyyide bulunur. İnkâr eden dinin sınırı dışına çıkar. Farz olan namazlar, aynî farz farz-ı ayın) ve kifâî farz (farz-ı kifâye) olmak üzere ikiye ayrılır. Farz-ı ayın akıllı ve ergen her Müslümana farz olup, herkesin kişi olarak yerine getirmekle yükümlü bulunduğu namazlardır. Her gün beş vakit namaz ve her hafta Cuma namazı kılmak bu niteliktedir.
Günde beş vakit farz namazların rekât sayıları şöyledir: Sabah namazının farzı iki rekât, öğle namazının dört rekât, ikindi namazının dört rekât, akşam namazının üç rekât, yatsı namazının dört rekât olmak üzere günde toplam 17 rekât farz namaz bulunmaktadır. Her rekât için en az 1.5-2 dakika takdir edilse, kişiden günde 25-30 dakikayı geçmeyen kesin bir kulluk istendiği sonucuna varılır. Üstelik işlerinin çokluğundan ve vakit darlığından yakınanlar için bu kadar süreyi trende, otobüste, vapurda, uçakta veya hasta yatağında da ayırma kolaylığının getirilmesi ve yeryüzünün mescit sayılması İslâm’ın evrensel ibadet anlayışının göstergesidir.
Cuma namazı, Cuma günü öğle namazı vaktinde cemaatle kılınan ve farz olan kısmı iki rekât olan bir namazdır. Cuma namazı kılınınca ayrıca öğle namazı kılınmaz.
Farz-ı kifâye ise, bir bölüm müslümanların yerine getirmesiyle diğerlerinden yükümlülüğün kalktığı namaz çeşididir. Cenaze namazı böyledir. Bir köy, kasaba veya şehirde bir cenaze namazını birkaç kişi kılınca, diğer Müslümanlar’dan sorumluluk kalkar. Fakat hiç kimse kılmazsa, o yerleşim birimindeki toplum bundan sorumlu olur. Namaza katılanlar sevap ve fazileti elde etmiş olurlar.
2. Vacip Namazlar
Allah ve Rasûlü’nün yükümlü Müslüman’dan yapılmasını bağlayıcı bir şekilde istediği, fakat bu bağlayıcılığın zanna dayalı bir delille sâbit olduğu hükme “vâcip” denir. Vitir ve bayram namazları ile tilâvet secdesi bu niteliktedir. Vâciple amel etmek gereklidir, fakat müeyyidesi farzın altındadır. Vâcibi inkâr eden dinden çıkmaz, fakat sapıklıkta (dalâlette) kalmış sayılır. Meselâ; namazda bir farzı terk etmek namazı bozarken, namazın bir vâcibini bilerek terk etmek tahrîmen mekruh olur, yanlışlıkla terk etme durumunda sehiv secdesi ile bu eksiklik giderilir.
Adak namazı, sehiv secdesi ve bozulan nâfile namazın kazası da vâcip namaz hükmündedir.
Vitir namazı üç rekât, bayram namazları ise ikişer rekâttır.
3. Nafile Namazlar
Farz veya vâcip namazların dışındaki namazlara nâfile namazlar denir. Farz namazların öncesinde veya sonrasında kılınan sünnet namazlar ve bunun dışında kuşluk, teheccüd, evvâbîn namazları ile tatavvu’ olarak kılınan namazlar nâfile kapsamında yer alır. Kimi fakihler sünnetle nâfileyi ayırarak, namazları genel olarak; a) Farz, b) Vâcip, c) Sünnet, d) Nâfile namazlar olmak üzere dörde ayırırlar.
Sünnet namazların rekât sayıları şöyledir: Sabah namazının iki rekât sünneti, öğle namazının dört rekât ilk sünneti, iki rekât son sünneti, ikindi namazının dört rekât sünneti, akşam namazının iki rekât sünneti, yatsı namazının dört rekât ilk sünneti, iki rekât da son sünneti vardır.
Cumanın dört rekât ilk sünneti, iki rekât farzından sonra, dört rekât son sünneti, iki rekât da “vaktin sünneti” adıyla başka bir sünnet vardır.
Teravih namazı yirmi rekâttir. Diğer nâfile namazlar da en az ikişer rekât olur.
Revatip Namaz Nedir?
Namazlara bağlı olarak kılınan sünnet namazlara “revâtip namaz” denir. Bunlardan sabah, öğle, akşam namazının sünnetleri ile yatsının son sünneti “müekked”, ikindi ve yatsı namazından önce kılınan dört rekâtlı sünnetler ise “gayri müekked” veya müstehap ve mendup adını alır. Müekked sünnet Hz. Peygamber’in sürekli olarak kıldığı, çok az terkettiği nâfile namazlardır. Gayri müekked ise, sürekli olarak kıldığına dair kesin delil bulunmayan nâfile namazlardır.
Revâtip sünnetler dışındaki nâfile namazlara ise regâib denir. Bunlar Hz. Peygamber’in uygulamalarına dayanarak belirli zamanlarda veya bazı vesilelerle kılınan ya da kişinin kendi isteğiyle herhangi bir zamanda Allah’a yaklaşmak ve ecir kazarmak amacıyla kıldığı namazlardır. Teheccüd namazı, kuşluk (duhâ) namazı, istihâre namazı, yağmur duası, husûf, küsûf namazı, tehıyyetü’l-mescit, tevbe namazı, evvâbîn namazı, tesbih namazı, ihrama giriş namazı, yolculuğa çıkış ve yolculuktan dönüş namazı, hâcet namazı, abdest ve gusülden sonra namaz regâib türünden nâfile namazlardır.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları