Namazda besmele açıktan (sesli) okunur mu? Namazda besmelenin açıktan okunması ile ilgili hadisler.

Yezid el Fârisî dedi ki:

İbn-i Abbas’ın şöyle dediğini işittim. Osman bin Affan’a BERÂETÜN sûresi Mieteyin’den (200 ayetlik) Enfâl sûresi Mesânî’den olduğu halde, onları uzun yedi sûreden sayıp aralarına BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM satırını yazmamanıza, sizi hangi şey sevketti, dedim.

Osman şöyle dedi:

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ayetler indiği vakit vahiy kâtiplerinden birini çağırır, ona şu ayeti kendisinden şöyle şöyle zikredilen sûreye koy, buyururdu. Rasûlullah’a bir ve iki ayet inerdi de yine öyle yapmasını emrederdi.

Enfâl sûresi Medine’de Rasûlullah’a inen ilk sûredir. BERÂETÜN ise Kur’an’dan en son inen sûredir.

BERÂETÜN’ün kıssası, Enfâl’ın kısasına benziyor. Onu ondan (onun devamı zannettim.). Ondan dolayı bunları yedi uzun sûreye koydum. Aralarına BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM satırını yazmadım, cevabını verdi. (Ebû Dâvûd, Salât, 125/786; Tirmizi, Kitâbu Tefsir, b. Tefsir-i Suret-i Tevbe, n. 3086, s. 336, c. 4)

Hadisin Açıklaması

Kur’an-ı Kerim’in sûrelerine şu isimler verilir:

1. Kur’an-ı Kerim’in ilk yedi sûresine TIVAL “uzun sûreler” adı verilir.
2. Tıval’den sonra gelen 200 ayetli sûrelere MİETEYN adı verilir.
3. Mieteyn’den sonra gelen sûrelere MESANÎ adı verilir.
4. Mesanî’den sonra araları Besmele ile fasledilenlere “Mufassal” sûreler denir.

Beraetün sûresi 200 ayetli sûrelerden Enfâl sûresi Mesanî adını alan sûrelerden olduğu halde, aralarında Besmelenin yazılmayıp, ikisi birleştirilerek uzun sûrelerden sayılmasına sebeb nedir? diye Hz. Osman radıyallahu anha sorulur.

Hz. Osman radıyallahu anh cevap olarak: Kur’an-ı Kerim’den bir ayet indiği vakit, Rasûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem vahiy kâtiplerinden birini çağırır, bu ayeti kendisinde Nuh kıssası veya Hud kıssası zikredilen manâca müşabih bulunan sûreye koy, buyururdu.

Enfâl sûresi Medine’de inen ilk sûredir. BERAETÜN sûresi de son sûredir. Manâları birbirine uygun olduğu için, Enfâl sûresini BERAETÜN sûresinden zannederek aralarına besmele yazmadım. Cevabını verdi.

Besmeleyi yazmamasına delil olarak sûrelerin manâ yakınlığını ve nüzul sırasını göstermiş oldu.

*

Yezid el-Fârisî radıyallahu anh’dan:

İbn-i Abbas “786” no. lu hadisin manâsı gibi bize haber verdi.

Mervan hadisinde şöyle dedi:

– Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem vefat etti, bize Enfâl’ın

BERÂETÜN’den olduğunu bildirmedi, dedi.

Ebû Dâvud şöyle diyor: Şabi, Ebû Mâlik, Katâde ve Sabit bin Âmr Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “NEML” sûresi inene kadar “BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM”i yazdırmadı, dediler. (Ebû Dâvûd, Salât, 125/787)

Bu rivâyetlerin manası işte budur.

Hadisin Açıklaması

Bu hadis mürsel olmakla beraber “BESMELE “nin sûreler arasını fasl için geldiğini söyleyen ilim adamlarının delilidir.

*

İbn-i Abbas radıyallahu anh’dan:

– Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem kendisine “BİSMİLLAHİRRAHMANİRRAHİM” ininceye kadar sûreleri birbirinden ayırmayı bilmiyordu. Şu “Ravilerden” İbn-i Serh’in rivâyet ettiğinin lafzıdır. (Ebû Dâvûd, Salât, 125/788)

Hadisin Açıklaması

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellemin besmeleyi açık ve gizli okuduğu hakkında gelen rivâyetlerin çeşitliliği dolayısı ile ilim adamları ihtilâf ettiler. Burada her iki rivâyetin arasını bulmak için söylenecek söz şudur:

Rasûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz, bazı kere açık okur, bazı kere de gizli okurdu.

Kaynak: İbrahim Koçaşlı, Sünen-i Ebî Davud ve Tercemesi, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan